Na poziomie europejskim obserwujemy nieubłaganą tendencję starzenia się społeczeństw. Odsetek osób 65+ w populacji Europy będzie niebawem stanowił prawie jedną czwartą społeczeństwa. Na Pomorzu w latach 1995-2014 obserwowaliśmy bardzo niepokojące zmiany demograficzne. W wieku przedprodukcyjnym ubyło nam ponad 175 tys. osób, a w kategorii osób 65+ przybyło 150 tys. osób i stanowi ona obecnie około jednej piątej populacji regionu. Zdaniem badaczy proces starzenia się na Pomorzu jest obecnie tak intensywny, że już teraz warto się dobrze do tej zmiany przygotować.
Każda zmiana odpowiednio zaadresowana może być również szansą rozwojową. Pod tym kątem problem ten został podjęty niedawno przez zarząd województwa pomorskiego, który zidentyfikował 4 inteligentne specjalizacje Pomorza w zakresie technologii:
- off-shore i portowo-logistycznych
- interaktywnych w środowisku nasyconym informacyjnie
- ekoefektywnych w produkcji, przesyle, dystrybucji i zużyciu energii i paliw
- medycznych w zakresie chorób cywilizacyjnych i okresu starzenia się.
Punkt 4 w świetle niedawnych badań, prac i wniosków, wynikających z październikowej deklaracji pokongresowej II Kongresu Gospodarki Senioralnej (KGS) w Polsce można mądrze rozszerzyć, rozumiejąc przez to nie tylko pakiet technologii medycznych, ale również całej infrastruktury przyjaźniejszej dla osób starszych.
Na problem chciałbym spojrzeć jednak nieco inaczej niż tylko na obszar „specjalnej troski”. Pomorze jest, moim zdaniem, niezwykle atrakcyjnym miejscem dla seniorów i może ono oferować lepsze warunki na starość nie tylko nam Pomorzanom, ale również osobom spoza regionu. Gospodarkę senioralną można postrzegać jako naszą nową, rozszerzoną inteligentną specjalizację Pomorza, która mogłaby stwarzać nie tylko dobre warunki dla osób starszych, ale również jako potencjalnie nowy sektor gospodarki regionalnej. Problem ten należałoby zatem ująć szeroko, upatrując w gwałtownie starzejącym się społeczeństwie możliwości powstania sektora „srebrnej” gospodarki na Pomorzu, która stwarzałaby ofertę szczególne dostosowaną dla osób starszych z regionu, jak i tych, którzy zechcieliby na stare lata przenieść się do nas. Ta druga kategoria jest całkiem liczna. Widać to dobrze w rozmowach z pośrednikami nieruchomości, którzy mają sporo zapytań o oferty mieszkaniowe dla osób 65+ z centrum (szczególnie z Warszawy) i południa Polski oraz z zagranicy – powracających na emeryturę Polaków oraz obcokrajowców. W tym kontekście zaryzykujmy sformułowanie, że moglibyśmy stać się „chłodniejszym wybrzeżem Hiszpanii”.
Co musielibyśmy zmienić, by powstała w naszym regionie nowa, inteligentna gałąź gospodarki? W sensie naszego naturalnego wyposażenia od natury – właściwie nic specjalnego, no może poza lekkim ociepleniem klimatu, który ociepla się i tak. Mamy morze, plaże, lasy, rzeki i pagórki. W zakresie instytucjonalno-organizacyjnym musimy zrobić jednak całkiem sporo. Część z tych propozycji znajdziemy we wspomnianej deklaracji programowej KGS. Są to między innymi:
- wspieranie systemu opieki zdrowotnej oraz pomocy w domach dla seniorów
- przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu – grupa seniorów jest na nie narażona szczególnie, w tym na wykluczenie z usług finansowych
- rozwój mieszkalnictwa senioralnego oraz systemów teleopieki i e-zdrowia
- zmiana systemu finansowania usług medycznych.
Dla osób przybywających na Pomorze potrzebna byłaby jeszcze gęstsza sieć połączeń komunikacyjnych, szczególnie lotniczych. Poprawa w zakresie transportu drogowego i kolejowego następowała w ostatnich latach bardzo intensywnie.
Patrząc na problem od strony czysto biznesowej potrzebne byłyby również inwestycje, które musiałaby być sfinansowane przez kapitał prywatny, a następnie korzystanie z tych nowych usług byłoby zapewne dostępne jedynie dla (lepiej uposażonej) części społeczeństwa regionu. Mam tu na myśli całą infrastrukturę opieki w postaci domów seniorów o różnym (wyższym od aktualnie standardowego) poziomie i ekskluzywności w zakresie dostępnych świadczeń – mieszkaniowych, medycznych i opiekuńczych. Choć odsetek osób mogących skorzystać z takiej opieki premium jest obecnie niewielki, to w przyszłości będzie on bez wątpienia większy. Dotyczy to nie tylko obcokrajowców, powracających do kraju na emeryturę Polaków oraz wszystkich tych naszych obywateli, którzy zechcą spędzić swoją starość na Pomorzu, ale również powoli coraz bardziej zamożnego społeczeństwa na miejscu.
Na koniec chciałbym dodać, że moje subiektywne postrzeganie wysokiego poziomu życia na Pomorzu, które jest również szczególnie ważne dla najstarszej części naszego społeczeństwa, znajduje bardzo mocne potwierdzenie w właśnie (listopad 2015) opublikowanej Diagnozie społecznej 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. W kategorii poziomu cywilizacyjnego nasze województwo znalazło się na pierwszym miejscu w kraju, w dobrobycie materialnym – na drugim, kapitale społecznym – na trzecim, last but not least w dobrostanie psychicznym – również na trzeciej pozycji.
Autorzy Diagnozy poziom cywilizacyjny opisują jako połączenie poziomu wykształcenia, posiadanie nowoczesnych urządzeń komunikacyjnych i obycie z nimi, czynna znajomość języków obcych oraz posiadanie prawa jazdy. W pojęciu dobrostanu psychicznego mieści się poczucie szczęścia, ocena dotychczasowego życia, nasilenie objawów depresji psychicznej oraz ocena minionego roku. Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, że obie kategorie mają strategiczne wręcz znaczenie dla właściwego klimatu w kwestii senioralnej. Tak dobrze oceniony region powinien szczególnie intensywnie wykorzystać swoją szansę dla stworzenia optymalnych warunków dla osób starszych – dla nich samych, jak i dla nowych pracowników, którzy mogliby znaleźć zatrudnienie w tej nowej, rozszerzonej, inteligentnej specjalizacji Pomorza – gospodarce senioralnej.
Z najlepszymi życzeniami świątecznymi dla Państwa – dla wszystkich kategorii wiekowych: 0-15, 15-64, 65+!
______________________
dr Tomasz Kalinowski, ekonomista, dyplomata, ostatnio Radca-Minister, Kierownik Wydziału Ekonomicznego Ambasady RP w Berlinie. Obecnie wykładowca w Sopockiej Szkole Wyższej i na Uniwersytecie Gdańskim.
