Podczas posiedzenia Senatu Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 4 listopada br. senator Kazimierz Kleina, przewodniczący Kaszubskiego Zespołu Parlamentarnego, wygłosił oświadczenie w języku kaszubskim w związku z rocznicą 60-lecia powstania Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
Nie było to pierwsze wystąpienie kaszubskiego senatora. Wcześniej już kilkakrotnie zabierał głos w języku kaszubskim. Przez takie działanie w ewidentny sposób podkreśla językowy status języka kaszubskiego i tożsamość kaszubską. Godne uwagi jest zwrócenie uwagi przez senatora na rolę Kaszubów i Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w zmianie ustroju Rzeczypospolitej Polskiej przed ćwierć wieku. Cieszy też fakt, że przywołany został tu – obok Lecha Bądkowskiego – wybitnie zasłużony kaszubski kapłan, zwany też Królem Kaszubów – ks. Hilary Jastak, który jako pierwszy miał wielką odwagę odprawiać msze dla stoczniowców w Gdyni.
Oświadczenie trwało dokładnie 5 minut, czyli tyle ile przewiduje regulaminowy czas na tego rodzaju działania parlamentarne. Można je obejrzeć tu:
[youtube_sc url=https://youtu.be/9MLWAoeSnXw]
Oświadczenie zostało wygłoszone w pięknej kaszubszczyźnie. Jego treść dostępna jest w obu wersjach językowych na stronie Senatu RP. (jd)
Oświadczenie senatora Kazimierza Kleiny
Tczëwôrtnô Pani Premier!
60 lat temù, w dniu 28 rujana 1956 rokù, pòwstało Zrzeszenié Kaszëbsczé, pôrã lat pózni przejinaczoné na Kaszëbskò-Pòmòrsczé. Ju 2 gòdnika òdbéł sã pierszi zjôzd delegatów nowi stowôrë. Wszëtkò to zadzejało sã na dënëdze pòstalinowczi zeldżi. Tej karno kaszëbsczich dzejarzów, ò baro rozmajitëch doswiôdczeniach (jedny chùtczi cerpielë w Stutthofie, jinszi na robòtach, jesz jinszi bëlë przëmùszony walczëc w cëzy armii abò służëc w wòjskach pòlsczich na zôpadze) pòtrafiło w dëchù pòkòrë i pòspólny regionalny sprawë, dogadac sã i zarzeszëc stowôrã dlô dobra wszëtczich mieszkańców Pòmòrzégò.
Kaszëbë w ùszłoce wiedno bëłë terenã pògrańczégò, z czegò wëchôdało tuszowanié kùltur, wzbògôcanié tradicji i intelektualnégò chwatu, alé téż diskriminacjô z rozmajtëch strón, pòniżanié i wëzwëskòwanié, a w cządach nôgòrszi próbë pôrãnôsce tësący òfiarów pòmòrdowónëch w Piôsznicë, Szpãgawskù, Stuttofie i jinszich môlach martirologii. Bëło tak temù, bò w kòżdim cządze dzejów Kaszëbë wiedno – zgódno z pòwiedzenim autora naszégò himnu Hieronima Derdowsczégò – trzimelë z wiarą katolëcką i pòlsczim nôrodã, chòc wiedno téż dbałë ò swòjã jawernotã, a òsoblëwie ò swój słowiańsczi jãzëk kaszëbsczi.
Przez 60 lat dzejaniégò Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié starało sã dozerac te òdwieczné wôrtnotë, chòc czasë do te nie bëłë letczé, òsoblëwie drãdżé sztótë Gòdnika 1970, czë wòjnowi stón. Równak wiedno Zrzeszenié stojało na strażë szónowaniô prôw człowieka, òsoblëwie demòkraticznëch wôrtnotów naszi spòlëznë. Kò nie bëło tej dzywné, że prawie w stoczni gduńsczi, w chtërny pòłowã kadrë stanowilë Kaszëbi, béł pòczątk demòkraticznëch przemianów w Pòlsce, a westrzód nôbarżi zasłużonëch lëdzy tegò cządu, na pierszim môlu nót je wëmienic Lecha Bądkòwsczégò, a téż wiôldżégò kapłana ks. prał. Hilarégò Jastaka, jaczi miôł òdwôgã jic do stoczniowców w Gdini i jakno pierszi w historii PRL-u òdprawic jima pòlową mszã w baro niebezpiecznëch sztërkach dzejów naszégò państwa. Òni i setczi jinszich zapiselë sã nôpiãkniészima lëtrama w dzejach Pòlsczi i naszi 60-latny stowôrë.
Pò ùstrojowëch zmianach Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié – jak żódna jinszô òrganizacjô na Pòmòrzim- przëstąpiło do bùdowaniô demòkraticzny i samòrządny Pòlsczi. Przez wiertel wiekù bùdëje òbiwatelską pòstawã wszëtczich mieszkańców Pòmòrzégò òpiartą òsoblëwie na bògatim doswiôdczenim historicznym Kaszëbów, chtërny warają na ti zemi òd pòkòleniów, przez półtora tësąca lat. Dzãka swòji òtemkłoscë Kaszëbi dzelą sã tim doswiôdczenim z wszëtczima, jaczich pòwòjnowi kawel sczerowôł prawie na te zemie. Dzys wszëtcë razã twòrzą wspólną pòmòrską jawernotã. Taczé dzejanié sprôwiô, że corôz wiãcy lëdzy i corôz chãtni gôdô ò se, że są Kaszëbama z wëbòru, niezależno òd tegò, dze je môl pòchòdzënkù jich starków. Òsoblëwie to sã dôwô òdczëc na zôpadnym Pòmòrzim, dlô chtërnégò wroscenié w tradicjã i ùszłotã je nôbarżi wôrtné i brëkòwné.
Dzys Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié to kòl 6 tësący nôleżników; lëdzy ùczałëch, parlamentarzistów, samòrządowców, gazétników, szkólnëch, ùrzãdowników, bismónów, gbùrów a rëbôków. Ni ma dëcht żódny wôżniészi pòdjimiznë w regionie, w chtërny bë nie bëło lëdzy Zrzeszeniégò. To prawie ta jedna z wikszich w Pòlsce stowôrów nadôwô dzys tón wikszoscë wëdarzenióm ò kùlturalnym, edukacyjnym, w dzélu téż gòspòdarczim, òbliczim.
W 60-lecé stowôrë przënôlégô sã òddac tczã tim wszëtczim zawòłónym dzejarzóm, chtërny òdeszlë ju na wieczną wachã, a chtërny mielë swój bëlny dzél w bùdowanié samòrządny i demòkraticzny Pòlsczi. Wiôlgô dzãka przënôlégô sã téż wszëtczim, jaczi dzys stanowią ò znaczënkù i bëlnym dzejanim Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô.
Szanowna Pani Premier!
Przed 60-cioma laty, w dniu 28 października 1956 roku, powstało Zrzeszenie Kaszubskie, po kilku latach przemianowane na Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Już 2 grudnia odbył się pierwszy zjazd delegatów nowej organizacji. Wszystko to zaistniało na fali odwilży postalinowskiej. Wówczas grono kaszubskich działaczy, o różnych doświadczeniach (jedni wcześniej cierpieli w Stutthofie, inni na robotach, jeszcze inni przymuszeni walczyli w obcej armii lub służyli w polskich armiach na zachodzie) umiało w duchu pokory i wspólnej regionalnej sprawy, dogadać się i stworzyć organizację dla dobra wszystkich mieszkańców Pomorza.
Kaszuby w przeszłości zawsze były terenem pogranicza, z czego wynikało przenikanie kultur, wzbogacanie tradycji i potencjału intelektualnego, ale także dyskryminacja z różnych stron, poniżanie i wykorzystywanie, a w chwilach najgorszej próby życie straciło kilkanaście tysięcy ofiar zamordowanych w Piaśnicy, Szpęgawsku, Stutthofie i innych miejscach martyrologii. Tak się stało, bo w każdej chwili w dziejach Kaszuby zawsze – w zgodzie ze słowami autora hymnu kaszubskiego Hieronima Derdowskiego – trzymali z wiarą katolicką i narodem polskim, choć jednocześnie dbali o swoją tożsamość, a zwłaszcza o swój słowiański język kaszubski.
Przez 60 lat działalności Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie dbało o te odwieczne wartości, choć czasy temu nie sprzyjały, zwłaszcza trudne chwile Grudnia 1970, czy stan wojenny. Zawsze jednak Zrzeszenie stało na straży poszanowania praw człowieka, przede wszystkim wartości demokratycznych naszej społeczności. Nic zatem dziwnego, że właśnie w stoczni gdańskiej, w której połowę pracowników stanowili Kaszubi, rozpoczął się proces demokratycznych zmian w Polsce, a wśród najbardziej zasłużonych ludzi tego czasu, na pierwszym miejscu należy wymienić Lecha Bądkowskiego oraz wielkiego kapłana ks. prał. Hilarego Jastaka, który miał odwagę iść do stoczniowców w Gdyni i jako pierwszy w historii PRL-u odprawić im polową mszę w tych bardzo niebezpiecznych dziejowych chwilach naszego państwa. oni i setki innych zapisali sie najpiękniejszymi zgłoskami w dziejach Polski i naszej 60-letniej organizacji.
Po zmianach ustrojowych Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie – jak żadna inna organizacja na Pomorzu – przystąpiło do budowy demokratycznej i samorządnej Polski. Przez ćwierć wieku współtworzy obywatelską postawę wszystkich mieszkańców Pomorza w dużym stopniu opartą na bogatym doświadczeniu historycznym Kaszubów, którzy trwają na tej ziemi od pokoleń, przez półtora tysiąca lat. Dzięki swej otwartości Kaszubi dzielą się tym doświadczeniem z wszystkimi, których powojenny los skierował właśnie na te ziemie. Dziś wszyscy wspólnie tworzą pomorską tożsamość. Taka postawa sprawia, że coraz więcej ludzi i coraz chętniej mówi o sobie, że są Kaszubami z wyboru, niezależnie od miejsca pochodzenia ich przodków. Odczuwa się to zwłaszcza na Pomorzu zachodnim, dla którego zakorzenienie w tradycji i historii jest bardzo cenne i pożądane.
Obecnie Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie to około sześciu tysięcy członków; naukowców, parlamentarzystów, samorządowców, dziennikarzy, nauczycieli, urzędników, biznesmenów, rolników i rybaków. Trudno znaleźć ważniejszą inicjatywę w regionie, w której nie braliby udziału ludzie Zrzeszenia. To właśnie ta jedna z większych organizacji w Polsce nadaje dziś ton większości inicjatyw o charakterze kulturalnym, edukacyjnym, w części także ekonomicznym
W 60-lecie organizacji należy oddać hołd tym wszystkim zasłużonym działaczom, którzy odeszli na wieczną wartę, a którzy mieli znaczący wkład w budowanie samorządnej i demokratycznej Polski. Wielkie podziękowanie należy się także wszystkim, którzy współcześnie decydują o znaczeniu i solidnej działaniu Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego.
