*
MARSYLIANKA WIELKOPOLSKA
Pieśń Powstańców ku uczczeniu dnia 27. 12. 1918 r.
sł. Stanisław Rybka (Myrius)
muz. Feliks Nowowiejski
*
Hasło dziś rozbrzmiewa,
Hej za broń powstańcy!
Prusak zdzierać chce sztandary,
Padają ofiary,
Hej za broń!
Łańcuch bohaterów
Z piersi murowany,
Broni grodu Przemysława,
Cześć powstańcom, sława,
Hej za broń!
Sieką wkoło kule,
Łamią się bagnety,
Hej na barykady druhy,
Marsz powstańcy-zuchy,
Hej za broń!
Niemca ogień praży,
Pękają granaty,
Wielkopolski los się waży,
Więc wszyscy na straży,
Hej za broń
*
1.Wybuch powstania
Postanie Wielkopolskie jako działania wojskowo – wojenne, wybuchło 27 grudnia 1918 w Poznaniu. Impulsem była wizyta powracającego do Polski Ignacego Jana Paderewskiego, który w drodze do Warszawy przybył 26 grudnia do Poznania. 27 grudnia Paderewski wygłosił przemówienie do zgromadzonych wokół hotelu Bazar- miejsca jego postoju – Poznaniaków.
To polskie zgromadzenie zbiegło się z organizowanym przez Niemców tradycyjną paradą wojskową w ciągu ulicy (traktu) Świętego Marcina. Podczas tego niemieckiego zgromadzenia doszło do zrywania wywieszonych na okoliczność przybycia Paderewskiego, polskich i koalicyjnych flag, jednocześnie dokonywano napadów na polskie instytucje. W wyniku, czego doszło do zamieszek, po czym wywiązała się walka początkowo przez cywilów a później z udziałem polskich oddziałów zbrojnych – Polskiej Organizacji Wojskowej. Wkrótce wystąpienia te zamieszki opanowały Poznań a wkrótce rozprzestrzeniły się na niemal całą Prowincję Poznańską.
A więc w taki sposób zapoczątkowane zostało to zbrojne powstanie polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej, którego celem było wywalczenie powrotu ziem zaboru pruskiego ( w tym Pomorza) do odradzającej się po zaborach – II RP.
2. Okres poprzedzający powstanie
Przed wybuchem powstania na arenie międzynarodowej zaistniało wiele korzystnych dla jego przebiegu i efektów, okoliczności. Był nim przede wszystkim rozłam w gronie państw Zaborczych, który doprowadził do wybuchu 1. wojny światowej. a także wybuch i skutki rewolucji listopadowej 1917 roku w Rosji.
2.1. Okres 1.Wojny Światowej
Rozpoczęcie działań wojennych spowodował wzrost nadziei Polaków na szybkie odzyskanie niepodległości. Po raz pierwszy państwa, które rozebrały nas kraj stanęły w walce zbrojnej przeciwko sobie. Gdy nastąpiła perspektywa wkroczenia armii rosyjskiej na teren zaboru austriackiego a przede wszystkim pruskiego, do Wielkopolski i na Pomorze rozpoczęto proces przekształcania drużyn „Sokoła” i „Skauta” w grupy „bojowe”. Nie mniej do armii niemieckiej wcielono ok. 700 tys. Polaków co osłabiło nasz żywioł narodowy na terenie zaboru niemieckiego.
W styczniu 1916 roku powstaje Tajny – Międzypartyjny Komitet Obywatelski skupiający polskich posłów do niemieckiego parlamentu (Reichstagu). Równolegle w Warszawie 5 listopada 1916 roku ogłoszono akt obu cesarzy: austro- węgierskiego i niemieckiego, który zapowiadał utworzenie w przyszłości na terenach zabranych Rosji, samodzielnego państwa polskiego, lecz nie wspomniano w nim o dalszych losach Wielkopolski jak i Pomorza.
Stąd to oświadczenie cesarzy spotkało się z chłodnym przyjęciem przez Romana Dmowskiego jak i Polaków z Wielkopolski. Jednocześnie wielu Polaków z Wielkopolski zaczęło uchylać się od służby w wojsku niemieckim, pozorując różne choroby, aby w ten sposób uniknąć tej służby lub zakończyć ją gdy już byli do niej powołani. Większość z nich wzięła później udział w powstaniu.
Po zawarciu pokoju w Brześciu nad Bugiem przez państwa centralne z Rosją, polskieorganizacje paramilitarne działające na terenie Wielkopolski zostały zdelegalizowane w wyniku, czego ich członkowie przeszli do podziemia.. Delegalizacja ta przyczyniła się to do powołania 15 lutego 1918 roku na terenie zaboru pruskiego – Polskiej Organizacji Wojskowej, (POW), która miała charakter pro piłsudczykowski. Z kolei w lipcu tego roku zawiązała się również sieć lokalnych Komitetów Obywatelskich a 11 października polskie organizacje działające w Rzeszy wydały wspólny komunikat opowiadający się jawnie za niepodległością, podkreślając w niej, że „…Tylko zjednoczenie wszystkich części narodu osiadłych na ziemiach polskich w jedna całość, wyposażoną w pełnie praw państwowych, Stanowic może rękojmie trwałego przymierza narodów…”.
2.2. W okresie Rewolucji Listopadowej.
Po rewolucji listopadowej do władzy w Rosji doszli bolszewicy. Utworzony przez nich rząd podpisał w lutym 1918 roku w Brześciu n. Bugiem wspomniany układ pokojowy. W jego wyniku wojska państw centralnych ( zwłaszcza niemieckie) zostały przerzucone nafront zachodni, gdzie wiosną i latem doszło z ich udziałem do ostatniej ofensywy i II bitwy nad Marną, która miała rozstrzygnąć wojnę na korzyść Niemiec przed wejściem do walki w Europie jednostek amerykańskich. W trakcie tej kampanii żołnierze niemieccy przesiąknieci ideami proletariackiej rewolucji rosyjskiej często odmawiali walki. W efekcie działania te zakończyły się fiaskiem i odwrotem armii niemieckiej
W październiku 1918 roku Rzesza Niemiecka zmieniła swój ustrój z monarchii konstytucyjnej na monarchię parlamentarną. Jednocześnie w Niemczech wybucha rewolucja, która ogarnęła większość miast Rzeszy, w których zaczęły masowo powstawać na wzór radziecki, Rady Żołnierzy i Robotników. W wyniku tejże sytuacji cesarz Wilhelm II Hohenzollern abdykował i poprosił o azyl w Holandii. Z tą chwilą władzę przejęli Socjaldemokraci (SPD), którzy podjęli próbę ugaszenia rewolucyjnych nastroi, wzywając do społecznego spokoju. Rząd ten w tym celu m.in. nawiązał także współprace z ugrupowaniami junkiersko – militarnymi, aby wspólnie z nimi sprostać trudnej sytuacji gospodarczej i międzynarodowej, w jakiej znalazło się państwo niemieckie.
Należy podkreślić, iż rządząca wówczas SPD opowiadała się za niepodległością Polski, która jednak nie miała obejmować ziem zaboru pruskiego – tj. Wielkopolski i Pomorza. Z taką to niemiecką wizją przyszłej Polski, został zwolniony z aresztu magdeburskiego Józef Piłsudski.
2.3. Sytuacja rewolucyjna na terenie Zaboru Pruskiego.
Nastroje rewolucyjne zawładnęły również terenami Wielkopolski i Pomorza. I tu zawiązywały się tajne struktury wojskowe oraz rozpoczęto akcję gromadzenia broni i amunicji wykradanej z wojskowych magazynów. W Poznaniu utworzono Radę Żołnierską Cytadeli, która początkowo składała się wyłącznie z żołnierzy narodowości niemieckiej. Później utworzono Radę wszystkich żołnierzy stacjonujących w stolicy Wielkopolski, w skład, której weszli także Polacy. W różnych miastach Wielkopolski dochodziło do rewolucyjnych wystąpień. Np. w Ostrowie Wielkopolskim żołnierze narodowości polskiej w armii niemieckiej opuścili koszary i uformowali tzw. 1. polski pułk piechoty i ogłosili powstanie Republiki Ostrowskiej.
2.4. Okres po kapitulacji Niemiec
11 listopada 1918 roku nastąpiła kapitulacja Niemiec, co jednoznaczne było z zakończeniem działań wojennych. Zakończenie wojny spowodowało ożywienie działalności narodowo wyzwoleńczej. Powstały oddziały Straży Obywatelskiej, które wkrótce przemianowały się na jednostki Straży Ludowej. Formacja ta przejmowała zadania policji. Także nastąpiły zmiany na stanowiskach dowódczych Rad Żołnierskich z niemieckich na polskie. Powstawały także komitety obywatelskie, które następnie zmieniły nazwę na Rady Ludowe, które stały się wyrazicielami dążeń wolnościowych ludności polskiej. Na czele Rad stanął Centralny Komitet Obywatelski (CKO) w składzie, którego był m.in. Wojciech Korfanty.
Później Komitet ten po przyłączeniu się do niego wielu innych działaczy, przekształcił się w Tymczasową Naczelną Radę Ludową (NRL), która wezwała mieszkańców zaboru pruskiego do spokoju, pomimo rewolucji w Niemczech. Z kolei władze niemieckie, zaniepokojone doniesieniami o rzekomym marszu legionistów Piłsudskiego w kierunku Poznania powołały do życia ochotnicze oddziały Heimatschutz – Ost ( później przemianowano je Grenzschutz- Ost), które miały bronić prowincje wschodnie, jak to nazywano – przed „polskim buntem” i „bolszewizmem”.
18 listopada odbyły się wybory do powiatowych Rad Ludowych i posłów na Sejm Dzielnicowy.
2.5. Polski Sejm Dzielnicowy
Na Polski Sejm Dzielnicowy wybrano 1399 delegatów. Zasady wyborów przewidywały, że jeden delegat będzie przypadał na każde 2,5 tys. uprawionych do głosowania wyborców. Prawo głosowania przyznano „każdemu Polakowi” i „każdej Polce”, którzy ukończyli 20 lat. W efekcie na powyższą ilość wybranych delegatów: 525 pochodziło z Wielkopolski, 262 z Pomorza Gdańskiego, 47 z Warmii i Mazur, 431 ze Śląska, a 133 reprezentowało Polaków zamieszkałych w głębi Niemiec. Sejm Dzielnicowy rozpoczął obrady 3 grudnia w Poznaniu. Podczas jego obrad przyjęto szereg uchwał, między innymi wyrażających wolę połączenia ziem wschodnich prowincji niemieckich z pozostałymi zaborami w zjednoczonej Polsce.
Sejm wybrał także nowy skład Naczelnej Rady Ludowej (NRL), liczącej osiemdziesiąt osób. Wybrano również organ wykonawczy – Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, który tworzyli: reprezentanci Wielkopolski – ks. Stanisław Adamski i Władysław Seyda, Śląsk reprezentowali Wojciech Korfanty i Józef Rymer –Pomorze Gdańskie – Stefan Łaszewski oraz Kujawy – Adam Poszwiński. W celu usprawnienia działań Rady powołano jej podkomisariaty w Gdańsku i Bytomiu.
Sejm zakończył swe obrady 5 grudnia 1918 roku zapowiadając ich kontynuację w późniejszym czasie. 6 grudnia odbyło się pierwsze posiedzenie wybranej przez Sejm Narodowej Rady Ludowej. Rada nie opowiedziała się za podjęciem walki zbrojnej, uczyniła to inaczej niż działające w zaborze pruskim polskie konspiracyjne organizacje wojskowe, a zwłaszcza POW. Członkowie POW potajemnie szkolili się w szeregach niemieckiej Służby Straży i Bezpieczeństwa powołanej do życia przez zaborcę, do której przyjmowano mniej więcej tylu samo Polaków i Niemców. W ten sposób, w oparciu o niemiecką infrastrukturę, powstawała sieć polskich oddziałów, które miały potem wziąć udział w walkach powstańczych.
Należy odnotować, iż 20 listopada1918 roku Jędrzej Moraczewski ( Wielkopolanin pochodzący z Trzemeszna, członek PPS, był premierem w okresie od 18 listopada 1918 do 16 stycznia 1919 r.) wygłaszając w Warszawie w imieniu utworzonego przez siebie rządu polskiego podkreślił, że: przyłączenie Wielkopolski będzie jednym z pierwszych naszych zadań. Ta deklaracja spowodowała nasilenie działań mających na celu stworzenie tajnej armii polskiej. Nie mniej przedstawiciele zaboru pruskiego, z Władysławem Seydą na czele nie weszli w skład rządu polskiego, odmawiając przyjęcia trzech tek ministerialnych – ich zdaniem, Piłsudski nie był wybrany z woli narodu, lecz państw zaborczych.
3. Armia Wielkopolska
Właściwa nazwa tej formacji wojskowej to Siły Zbrojne Polskie w byłym zaborze pruskim. Podczas walk powstańczych były one podporządkowane Komisariatowi Naczelnej Rady Ludowej
Pierwszym dowódcą Armii (jak i całego powstania) był mjr Stanisław Taczak, lecz z przyczyn personalnych i politycznych Józef Piłsudski zaproponował komisariatowi NRL dwóch innych kandydatów na to stanowisko: gen.Eugeniusza de Henninga i gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego. Rada na stanowisko to wybrała gen. Muśnickiego.
3.1. Dowództwo gen. Dowbora-Muśnickiego
8 stycznia 1919 Komisariat NRL przejął władzę cywilną i wojskową, mianując gen. Józefa Dowbora – Muśnickiego na wodza naczelnego powstania. Na mocy tego dekretu gen. Muśnicki otrzymał tytuł Głównodowodzącego wszystkich Sił Zbrojnych Polskich byłego zaboru pruskiego. Pomimo wysłania Dowbora-Muśnickiego do Wielkopolski, Piłsudski nie cenił jego osoby. Liczył na kompromitację generała. Było to wywołane jego niechęcią do żołnierzy polskich, którzy służyli w armii rosyjskiej, a później znaleźli się w formowanych przez endeckich polityków polskich oddziałach walczących po stronie Rosji w I wojnie światowej. Do takich żołnierzy zaliczał się Dowbor-Muśnicki.
Zgodnie z wydanymi rozkazami (nr 2 i 8) z stycznia 1919 roku ( jeszcze za dowództwa powstania mjr Stanisława Taczaka dokonano podziału opanowanych przez wojska powstańcze ziem Wielkopolski na 9 Okręgów Wojskowych.17 stycznia 1919 r. został ogłoszony pobór do armii oraz dokonano podziału frontu na: północny, zachodni, południowo-zachodni („Grupa Leszno”) i południowy.
21 stycznia 1919 r. NRL ustaliła rotę przysięgi Armii Wielkopolskiej. Z uwagi, że NRL obstawało, iż ziemie wielkopolskie należą do Prus a nie do władz centralnych – tekst przysięgi zobowiązywał żołnierzy do wierności Radzie, a nie władzom warszawskim. 26 stycznia, 1919 r. żołnierze Armii Wielkopolskiej, wraz z gen. Dowborem-Muśnickim, złożyli uroczystą przysięgę na placu Wilhelmowskim, przemianowanym wówczas na plac Wolności w Poznaniu. Tekst tej przysięgi m.in. głosił: „W obliczu Boga Wszechmogącego w Trójcy Świętej Jedynego ślubuję, że Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę, że kraju Ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę, że Komisarzowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i dowódcom, i przełożonym swoim mianowanym przez tenże Komisariat, zawsze i wszędzie posłuszny będę, że w ogóle tak zachowywać się będę, jak przystoi na mężnego i prawego żołnierza-Polaka, że po zjednoczeniu Polski złożę przysięgę żołnierską, ustanowioną przez polską zwierzchność państwową”
W kwietniu 1919 r. generał Dowobor-Muśnicki zajął się przede wszystkim rozbudową Armii Wielkopolskiej. Równocześnie z ogłoszeniem poboru przystąpiono do formowania trzech dywizji strzelców, brygady jazdy i brygady artylerii ciężkiej oraz pięciu eskadr lotniczych, a także formacji i zakładów służb.
3.2. Scalenie Armii Wielkopolskiej z Wojskiem Polskim
25 maja 1919 r. Armia Wielkopolska podporządkowana została Naczelnemu Dowództwu WP, zachowując jednak swoją odrębna organizacje. Natomiast 30 maja przekształcono Straż Ludową w Wojska Obrony Krajowej. Z chwilą włączenia do Wojska Polskiego duże jednostki wielkopolskie oraz samodzielne oddziały i pododdziały zostały przemianowane. Ich nazwy dostosowano do obowiązującego w WP nazewnictwa jednostek.
30 lipca 1919 roku głównodowodzący Wojsk Polskich byłego zaboru pruskiego generał piechoty Dowbor-Muśnicki rozkazał do formowania 4. dywizji strzelców z roczników poborowych i ochotników Prus Królewskich. Formowanie dywizji polecił płk Stanisławowi Skrzyńskiemu.
7 sierpnia 1919 Naczelne Dowództwo WP rozkazem nr 2536/III nakazało Dowództwu Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim przystąpić do formowania 4 Dywizji Strzelców Wielkopolskich, której zadaniem miało być zajęcie Pomorza. Zgodnie z tym rozkazem i dużym napływem ochotników generał Dowbor-Muśnicki, 28 sierpnia 1919 r. mianował płk Skrzyńskiego Dowódcą Pomorskiej Dywizji.
W efekcie w składzie Wojska Wielkopolskiego podporządkowanego Dowództwu Głównym SZP w zaborze pruskim były następujące jednostki, które w wyniku połączenia weszły w strukturę organizacyjna Wojska Polskiego, były to: I Brygada Pomorskiej Dywizji Strzelców; II Brygada Pomorskiej Dywizji Strzelców; Pomorska Dywizja Strzelców (b. 4 DSW); 4 Pułk Ułanów Nadwiślańskich (b. 4 p.uł.wlkp); Bateria Zapasowa Pomorskiej Dywizji Strzelców; Toruński Pułk Strzelców; Grudziądzki Pułk Strzelców; Starogardzki Pułk Strzelców; Kaszubski Pułk Strzelców.
3.3.Kaszubski Pułk Strzelców
Wielu Pomorzan zasiliło wojska powstańcze to z nich i utworzono Ochotniczą Dywizję Strzelców Pomorskich (potem nazywaną 16 Pomorską Dywizją Piechoty). Pierwotnie składała się ona z 4 pułków: toruńskiego, grudziądzkiego, starogardzkiego i kaszubskiego. Organizowanie kaszubskiego pułku powierzono wywodzącemu się z kręgu środowiska Młodokaszubów por. Leonowi Kowalskiemu, który został pierwszym dowódcą tej jednostki wojskowej. Większość żołnierzy pułku stanowili Kaszubi. 24 października 1919 r. na prośbę żołnierzy osobisty patronat nad pułkiem objął Naczelnik Józef Piłsudski.
W dalszej historii 66 Kaszubski Pułk jest zapisane wkroczenie pułku na Pomorze w styczniu 1920 r. w ramach oddziałów gen. Józefa Hallera. Władze polskie na mocy traktatu wersalskiego zajęły wówczas znaczną część Kaszubów, a 10 lutego 1920 r. w Pucku dokonano zaślubin Polski z Morzem.
Pułk posiadał swoje symbole. Najważniejszymi były: sztandar oraz odznaka pułkowa. Oba posiadały elementy kaszubskie. Na pierwszym sztandarze umieszczono w centralnym miejscu orła, a w prawym rogu gryfa.
W 1920 roku 66 Kaszubski Pułk Piechoty brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Za swa bojowość został zaliczony do grona najwybitniejszych jednostek wojska polskiego biorących udział w tej wojnie.
Historia 66 Kaszubskim Pułku Piechoty w została zapisana w książce pt. Zarys historii wojennej 66-go Kaszubskiego Pułku Piechoty im. Marszałka J. Piłsudskiego opracowanej przez kpt. Wacława Jankiewicza. Jest ona dostępna w zasobach Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej, pod http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetadata?id=49918&from=publication
4. Rozmowy Wielkopolsko – Polskie oraz Polsko – Niemieckie.
W lutym 1918 roku rozpoczęły się rozmowy przedstawicieli rządu warszawskiego z Komisariatem NRL w sprawie reprezentacji zaboru pruskiego w Sejmie Ustawodawczym. W rozmowach tych brano pod uwagę fakt, iż Wielkopolska, Kujawy oraz Śląsk i Pomorze były nadal formalnie częścią Rzeszy, stąd, aby uniknąć reperkusji międzynarodowych, zrezygnowano z przeprowadzenia planowanych na tym obszarze z wyborów, które miały wyłonić 126 posłów. Nadal z tego terenu mogło w niemieckim, Reichstagu zasiąść mogło 16 polskich reprezentantów.
Jednocześnie Komisariat NRL mianował 122 byłych podoficerów cesarskiej armii niemieckiej na stopień podporucznika, a Naczelnik Państwa Józef Piłsudski wydał dekret oficjalnie dopuszczający 16 przedstawicieli zaboru pruskiego do obrad w Sejmie Ustawodawczym. Na drugim posiedzeniu Sejmu14 lutego, Wielkopolanin Wojciech Trąmpczyński z został wybrany Marszałkiem. Ponadto Komisariat NRL rozwiązał wszystkie rady miejskie, ustalając termin wyborów do nowych samorządów, co miało służyć polonizacji administracji wielkopolskiej.
W tym samym czasie trwały rozmowy w Berlinie, podczas których strona polska odrzuciła niemieckie warunki, nakazujące rozwiązanie Armii Wielkopolskiej, uznanie suwerennych praw Niemiec do Wielkopolski i zapłacenie przez stronę polską odszkodowania za szkody powstałe podczas walk. Pomimo zerwania rozmów zaznaczono jednak, że obie strony gotowe są do pertraktacji pokojowych.
Niemcy sprzeciwili się aby w ramach rozejmu kończącego 1. wojnę, objąć nim również front wielkopolski. Jednak pod naciskiem Francji, wyrazili ostatecznie na to zgodę. Jednocześnie podjęli szeroko zakrojone działania mające na celu zorganizowania dużej ofensywy na terenach powstańczych działań zbrojnych. Niemieckie Naczelne Dowództwo zostało przeniesione do Kołobrzegu by stamtąd mogło kierować przygotowaniami do walki mającej na celu zdławienie wielkopolskiej rewolucji.
A więc zawarcie rozejmu nie przerwało koncentracji wojsk niemieckich, szykujących się do kontrataku. Stąd nadal bardzo trudna była sytuacja osób narodowości polskiej zamieszkałej na terenach kontrolowanych przez Niemców. Narastające zagrożenie niemiecką kontrofensywą sprawiło, że Komisariat NRL wprowadził na terenie wszystkich podległych mu ziem w pasie 20 km od linii frontu stan wojenny. Władze cywilne zostały podporządkowane wojskowym, a kilka dni później wprowadzono karę śmierci za działanie na szkodę Armii Wielkopolskiej, lub na korzyść armii niemieckiej. Internowano też część zamieszkałych na terenie Wielkopolski mężczyzn narodowości niemieckiej.
16 lutego 1919 roku został podpisany układ przedłużający rozejm między państwami Ententy a Niemcami, jak wspomniano objął on również front wielkopolski. W wyniku czego Armia Wielkopolska została uznana za wojsko sprzymierzone. Podpisanie tego układu przyjęto za datę zakończenia Powstania Wielkopolskiego .
4.1. Między rozejmem a zjednoczeniem
Podpisanie powyższego rozejmu nie oznaczało automatycznego zaprzestania wszelkich działań zbrojnych. Nie zostało w nim określone, kiedy układ wchodzi w życie, a ponadto Niemcy – wbrew postanowieniom rozejmu – zatrzymali cześć terenów Wielkopolski. W tej sytuacji do Poznania przybyła delegacja członków Misji Międzysojuszniczej państw alianckich. Podjęto trójstronne negocjacje pomiędzy stroną polską, niemiecką, a przedstawicielami państw alianckich, które przez Niemców zostały przerwane. Nie mniej Polacy otrzymali ze strony aliantów zapewnienie o zdecydowanej reakcji wojsk francuskich na wypadek pogwałcenia rozejmu przez siły Rzeszy.
W marcu Komisariat NRL skierował do Rady Ministrów RP w Warszawie wniosek o utworzeniu odrębnej administracji dla byłego zaboru pruskiego. W wyniku, czego podjęto decyzję o zachowaniu przez Komisariat NRL pełni władzy na terenie byłego zaboru do momentu ustalenia granicy zachodniej i przyszłej autonomii tych ziem (ostatecznie autonomie taką otrzymał jedynie Górny Śląsk).
Komisariat NRL wydał także rozporządzenie o usunięciu niemieckojęzycznych napisów na urzędach, dworcach kolejowych i zmianie nazw ulic na polskie. Karą za złamanie przepisu były dwa lata więzienia i grzywna 10 000 marek polskich, ponadto postanowiono, że 3 maja. NRL postanowiła również, że 3 maja będzie obchodzone jako święto państwowe., a także, że język polski stał się jedynym językiem urzędowym, podczas gdy język niemiecki pozostał językiem pomocniczym.
28 czerwca 1919 roku odbyła się oficjalna ceremonia podpisania traktatu wersalskiego. Przyznał on Wielkopolskę (poza kilkoma skrawkami) Polsce. Tereny zajęte przez powstańców zostały włączone w skład państwa polskiego.
10 lipca 1919 roku odbyły się obrady rządu RP z udziałem całego Komisariatu NRL, na których podjęto decyzję o utworzeniu Ministerstwa Byłej Dzielnicy Pruskiej a 1sierpnia Sejm Ustawodawczy uchwalił ustawę „O tymczasowej organizacji zarządu byłej dzielnicy pruskiej” tworzącą Ministerstwo Byłej Dzielnicy Pruskiej i określającą proces stopniowej unifikacji Wielkopolski z resztą kraju.
W związku z rozpoczęciem procesu scalania Wielkopolski z resztą państwa polskiego, nastąpiło rozwiązanie NRL, a także jego Komisariatu. Natomiast Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego utworzyło w Poznaniu VII Okręg Korpusu Wojskowego.
Powstanie Wielkopolskie zakończyło się pełnym sukcesem, było ono jednym z trzech- obok powstania wielkopolskiego w 1806 roku i powstania sejneńskiego w 1919 roku – zwycięskich zrywów Polaków w obronie swych racji narodowych. /cdn /
Zbigniew Talewski
Naji Gochë
*
W opracowaniu niniejszego szkicu pomocne były mi materiały dot. tego tematu opublikowane w Internecie. /tz/
