Turyści przybywający na Pomorze mogą liczyć na wiele atrakcji, także takich z okresu starożytnego. Ciekawymi zabytkami archeologicznymi tej epoki są m. in. grupy kamiennych kręgów, które znajdują się w miejscowościach Odry oraz Węsiory na Kaszubach.
W powiecie chojnickim, w gminie Czersk, znajdują się Kamienne Kręgi w Odrach. Jest to cmentarzysko kultury wielbarskiej. Bardzo prawdopodobne, że powstało ono w czasie wędrówki Gotów i Gepidów ze Skandynawii nad Morze Czarne. Pierwsze prace archeologiczne prowadzone były tutaj w 1874 roku. Zasadnicze znaczenie miały jednak badania przeprowadzone w latach 60-tych XX wieku przez archeologów z Uniwersytetu Łódzkiego, którzy do dziś opiekują się tym miejscem. Cmentarzysko składa się z 10 kamiennych kręgów, 30 kurhanów o średnicy 8–12 metrów, a także grobów płaskich i ze stelami (pomnik nagrobny w formie kamiennej płyty). Czym są kurhany? To kopce usypane z ziemi i kamieni, pod którymi na różnych głębokościach chowano zmarłych. Mogły to być pochówki szkieletowe lub ciałopalne lub jedne i drugie.
Kręgi Kamienne w Odrach są bardzo popularne w środowiskach ezoterycznych, jako miejsce o wyjątkowej mocy. Jeżeli chodzi o moc tego miejsca, to podobno pod względem siły promieniowania plasuje się na drugim miejscu, zaraz po krakowskim Wawelu. W niektórych kręgach promieniowanie dochodzi do 120 000 w skali Bovisa. Skala Bovisa to skala pomiaru natężenia promieniowania oparta na założeniu, że ogólna wartość promieniowania ciała dorosłego zdrowego człowieka wynosi 6500 jednostek. Wartości poniżej tej wielkości są dla ludzi szkodliwe, powyżej zaś korzystne. Warto wspomnieć, że promieniowanie powyżej 50 000 jednostek traktowane jest jako boskie. Zatem widzimy, że kamienne kręgi w Odrach posiadają ogromną moc.
Można powiedzieć nawet, że kręgi w Odrach to takie nasze polskie Stonehenge. Są one największym i najstarszym, zaraz po angielskich megalitycznych kręgach, miejscem tego typu w Europie. Jak wcześniej zostało wspomniane, miejsce to łączy się z plemieniem Gotów. Pozostałością po nich są groby szkieletowe. Wydaje się jednak, że to tajemnicze miejsce jest o wiele starsze. Tak naprawdę nie udało się jednoznacznie udowodnić, kto i kiedy zbudował kręgi. Mogły być one zajmowane i wykorzystywane przez kolejne osiedlające się tu ludy dla swoich potrzeb. Istnieje także teoria, że obiekt w Odrach to dawne obserwatorium astronomiczne, liczące ponad 6000 lat. Miało ono służyć do wyznaczania momentów przesileń oraz stanowić coś w rodzaju kalendarza. Kamienie, tworzące poszczególne kręgi, mogły ułatwiać odmierzanie kolejnych dni. Zadziwiające jest też to, że gdy połączymy środki wybranych kręgów po ich przedłużeniu w stronę horyzontu, powstaną linie, wskazujące punkty wschodów i zachodów Słońca w czasie przesileń słonecznych. Badacze i naukowcy ciągle spierają się na temat znaczenia oraz wykorzystywania owych megalitycznych kręgów i może właśnie ta niewiadoma dodaje temu miejscu aury tajemniczości i niezwykłości.
Dla miłośników historii i przyrody stworzono w Odrach filię Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach. Prezentowane są tu eksponaty przyrodnicze i archeologiczne, pochodzące z wykopalisk na terenie Rezerwatu Kamienne Kręgi. Co roku we wrześniu organizowany jest Festyn Gocki. Turyści mogą bawić się przy muzyce celtyckiej, uczestniczyć w warsztatach garncarskich, czy inscenizacji „Wioski Gotów”. Dojechać tu można powiatową drogą z Czerska (przez Łubną i Gotelp).
Kolejną kaszubską miejscowością, która może poszczycić się „swoimi” kamiennymi kręgami są Węsiory. Węsiory leżą w malowniczej wręcz bajkowej Szwajcarii Kaszubskiej, należą do Gminy Sulęczyno w Powiecie Kartuskim. Podobnie jak w Odrach węsiorskie kamienne kręgi to pozostałości po Gotach, skandynawskim plemieniu, które przybyło i zamieszkiwało tereny dzisiejszego Pomorza w pierwszych wiekach naszej ery. Ustalono, że do Węsior przywędrowali około końca pierwszego wieku naszej ery, a ostatnie groby pochodzą z III w.n.e., czyli prawdopodobne, że Goci mieszkali na tym terenie ponad dwieście lat.
W Węsiorach prace archeologiczne na dobre ruszyły dopiero w latach 50. ubiegłego wieku. Naukowcy przebadali kolejne elementy cmentarzyska. Do dziś jednak przynajmniej kilka pytań z nim związanych nie doczekało się jednoznacznych odpowiedzi.
Najwięcej teorii i przypuszczeń narosło wokół kamiennych kręgów. Początkowo naukowcy sądzili, że stanowią one rodzaj nagrobków. Hipotezę tę podważył jednak znawca kultury wielbarskiej prof. Ryszard Wołągiewicz. Przeanalizował on wyniki dotychczasowych badań, a także skandynawskie podania oraz legendy i doszedł do wniosku, że kręgi były miejscami zebrań plemiennej starszyzny. Tam właśnie, niejako pod opieką zmarłych przodków, zapadały decyzje dotyczące przyszłości wspólnoty, a także odbywały się sądy.
W kurhanach i kamiennych kręgach w Węsiorach znaleziono wyłącznie groby szkieletowe. Ale oprócz tego na tym terenie odkryto także ponad 100 pochówków ciałopalnych, które były chowane do grobów tzw. popielnicowych, czyli do glinianych naczyń albo do grobów jamowych, wykopanych w ziemi.
Od 2002 roku Cmentarzyskiem w Węsiorach opiekuje się Stowarzyszenie Badań Kamiennych Kręgów w Gdyni. Znajduje się tu Rezerwat Archeologiczny Kamienne Kręgi. Kamienne kręgi w Węsiorach także posiadają dużą moc. Stowarzyszenie z Gdyni wywiesza na drzewach ostrzeżenia dla zwiedzających-historia jest o tym, że zabranie kamienia z miejsca mocy w Węsiorach może spowodować lawinę nieszczęśliwych zdarzeń i będzie się to powtarzać tak długo, aż kamień nie wróci na swoje miejsce.
Zatem widzimy, że zarówno w Odrach, jak i Węsiorach mogą nas spotkać zaskakujące przeżycia. Niewątpliwie obie miejscowości są warte odwiedzenia i poczucia na własnej skórze ich niezwykłości i piękna. Szczególnie interesujące będą dla pasjonatów historii, do których i ja się zaliczam.
Patrycja Jędrzejewska
