7 października w Lęborku uroczyście odsłonięto pomnik generała brygady Stanisława Sosabowskiego – legendarnego dowódcy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej walczącej w Operacji Market Garden pod Arnhem, o wolność Holandii.
To pierwszy taki pomnik – postawiony przez drużynę harcerską swojemu patronowi – przedsięwzięcie jest w całości społeczne i zrealizowane siłami pasjonatów – młodzieży i instruktorów z 7 Harcerskiej Drużyny Czerwonych Beretów im. Gen. St. Sosabowskiego w Lęborku, która od 35 lat, jako jedno z pierwszych w Polsce środowisk, podjęła i pielęgnuje pamięć o dziele swego bohatera i jego dzielnych żołnierzy – spadochroniarzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej oraz żołnierzy Cichociemnych, zrzucanych ze spadochronem nad okupowaną Polską. Jeszcze w latach 80-tych XX w. lęborscy harcerze spotykali się ze spadochroniarzami – weteranami, m.in. na warszawskich Powązkach, poznawali historię i poszukiwali wszelkich informacji o bohaterstwie swego patrona oraz o będących dla nich wzorem do naśladowania cechach charakteru Generała. Żywe wspomnienia o wybitnym dowódcy i prawym człowieku, wyryte w sercach Jego dzielnych żołnierzy, stały się dla harcerzy wielką, pasjonującą przygodą i inspiracją na całe dalsze życie. Budowa pomnika stała się więc naturalną konsekwencją wieloletniej systematycznej pracy na rzecz upamiętnienia fascynującej postaci Sosabowskiego.
Honor Generała przywracany po latach
W ramach Lęborskich Dni Pamięci o gen. St. Sosabowskim, poprzedzających odsłonięcie pomnika tego wybitnego dowódcy, zorganizowano wiele imprez towarzyszących, m.in. około 1000 uczniów lęborskich szkół obejrzało film pt. „Honor Generała”. Odbyło się też spotkanie autorskie z reżyserką tego wzruszającego i pięknego dokumentu, Joanną Pieciukiewicz (obecnie film można obejrzeć też w Internecie – dzięki uprzejmości TVP – na VOD). Paweł Kudzia – dziennikarz, korespondent wojenny i pasjonat historii wygłosił wykład o 1 SBS i marzeniu żołnierzy tej formacji, by „najkrótszą drogą”, tj. poprzez desant powietrzny, trafić do Polski, by walczyć o wolność okupowanej Ojczyzny. Krzysztof Siwka, instruktor harcerski i pracownik Muzeum w Lęborku (oraz inicjator budowy pomnika) w Bibliotece Miejskiej w Lęborku przedstawił otwartą prelekcję na temat „Historia generała Stanisława Sosabowskiego”. W Muzeum w Lęborku przez cały październik trwa wystawa poświęcona dziełu gen. Sosabowskiego i jego bohaterskich żołnierzy, w ramach której zgromadzono unikatowe zbiory, użyczone z Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku, a także z prywatnych zbiorów Jacka Dziedzieli oraz Dariusza Krakowiaka – pasjonatów historii 1SBS i żołnierzy Cichociemnych.
Harcerze z 7HDCzB rozdawali mieszkańcom Lęborka ulotki informujące o dokonaniach Generała, a mieszkańcom ulicy St. Sosabowskiego – także osobiste zaproszenia na uroczyste odsłonięcie pomnika, bowiem w 2007 roku – na wniosek harcerzy – Rada Miejska w Lęborku podjęła uchwałę o nadaniu nowej drodze nazwy: ulica gen. Stanisława Sosabowskiego.
Liczne atrakcje, zwłaszcza dla dzieci i młodzieży oraz osób interesujących się militariami i historią, zaoferował też Piknik Militarno-Historyczny zorganizowany w dniu odsłonięcia pomnika na Placu Pokoju, a więc w centrum Lęborka. Można było tu obejrzeć pokazy sprzętu i specjalistycznego wyposażenia służb mundurowych, zabytkowe pojazdy wojskowe, broń, umundurowanie, pośpiewać z zespołami wojskowymi i harcerskimi, zjeść grochówkę z kotła i pieczone ziemniaczki, a dzieciom rozdawano watę cukrową. Zorganizowano również szereg gier i zabaw terenowych.
Przygotowano też wystawę fotograficzną pn. „Generał Sosabowski patronem harcerskich drużyn” – bowiem w całej Polsce powstało wiele drużyn noszących imię Generała, 1SBS czy też Cichociemnych – środowiska te się ze sobą przyjaźnią, dzielą wiedzą o dzielnych spadochroniarzach i spotykają, m.in. na organizowanej od prawie 30 lat przez 7HDCzB z Lęborka – dla upamiętnienia kolejnych rocznic bitwy pod Arnhem – Ogólnopolskiej Jesiennej Grze Polowej, na którą przyjeżdżają harcerze i grupy rekonstrukcyjne z całej Polski. W dn. 6-8 października 2017 roku uczestniczyło w niej około 200 osób.
W 50-tą rocznicę śmierci Generała…
W dn. 25 września 2017 roku, w 50 rocznicę śmierci gen. Sosabowskiego, wmurowano w cokół pomnika urnę z ziemią pobraną z pól bitewnych warszawskiego Grochowa oraz Arnhem, na których walczył ze swoimi żołnierzami, ziemią z grobu rodziny Sosabowskich na warszawskim wojskowym cmentarzu Powązki, jak też z b. cmentarza (obecnie Memorialnyj Park), na którym pochowano Jego Rodziców, w Iwano-Frankiwsku na Ukrainie (dawniej Stanisławów – miejsce narodzin Generała). Ziemia z pól bitewnych została podarowana harcerzom 7HDCzB jeszcze w latach 80-tych XX w. przez weteranów z 1SBS, zaś ziemię z dawnego Stanisławowa sprowadzono w lipcu 2017 roku dzięki pomocy Rajmunda Piżanowskiego, Redaktora Naczelnego portalu WWW.stanislawow.net – została ona pobrana przez Irenę i Witalija Czaszczinów z Towarzystwa Kultury Polskiej i poświęcona przez ks. Władysława Iwaszczaka, Proboszcza Parafii Rzymsko-Katolickiej pw. Chrystusa Króla w Iwano-Frankiwsku.
Wrzosy i tulipany
Autorem pomnika gen. Sosabowskiego jest artysta rzeźbiarz Dr Hab. Tomasz Sobisz – profesor ASP w Gdańsku – z pochodzenia lęborczanin, przyjaciel harcerzy. Wokół pomnika posadzono biało-czerwone wrzosy, tworząc z roślin kształt czaszy spadochronu – żołnierzom 1SBS kojarzące się ze szkockimi wrzosowiskami, na których lądowali w czasie szkolenia spadochronowego w Szkocji. Podczas uroczystej ceremonii odsłonięcia pomnika Holenderka, Ilse van den Dobbelsteen, wygłosiła w języku polskim serdeczne przemówienie oraz posadziła cebulki tulipanów o nazwie Generał Stanisław Sosabowski – pięknej czerwono-pomarańczowej odmiany wyhodowanej, jako wyraz miłości i szacunku Holendrów dla wybitnego polskiego dowódcy i Jego walecznych żołnierzy, przez holenderskiego hodowcę, Jana Lightharta z Den Helder w Holandii Północnej – podarował je Arno Baltussen – Konsul Honorowy Polski w Holandii i jednocześnie – przedstawiciel Towarzystwa Driel-Polen. Organizacja ta kontynuuje dzieło Cory Baltussen – dzielnej sanitariuszki niosącej pomoc rannym spadochroniarzom, zaś przez całe swe powojenne życie niestrudzenie dbającej o dobrą pamięć o Polakach, którzy oddali swe młode życie za wolność Holandii.
Odsłonięcie pomnika poprzedziła msza święta w Diecezjalnym Sanktuarium Św. Jakuba Apostoła w Lęborku. Z kościoła uczestnicy uroczystości, prowadzeni przez Orkiestrę Reprezentacyjną Marynarki Wojennej oraz kompanię honorową 1 Lęborskiego Batalionu Zmechanizowanego, a także liczne poczty sztandarowe, przeszli ulicami miasta – w orszaku liczącym kilkaset osób – na miejsce posadowienia cokołu z popiersiem Generała – do skweru przy ul. Armii Krajowej 16, obok Biblioteki Miejskiej w Lęborku.
Wśród licznych znamienitych gości, w uroczystościach wzięli udział m.in. Dorota Sosabowska – wdowa po wnuku Generała – Stanie Sosabowskim, która przyjechała specjalnie z Portugalii, a także starszy strzelec Alfons Trocki, jeden z ostatnich żyjących jeszcze żołnierzy Generała, mieszkający w Rumi k. Gdyni.
Przy pomniku odśpiewano Hymn Spadochroniarzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej w aranżacji i wykonaniu Piotra Sadkowskiego i Sylwestra Kustusza.
Znak Pikującego Orła
W trakcie uroczystości, na podstawie decyzji Kapituły Harcerskiego Znaku Spadochronowego, 96-letni weteran 1SBS wręczył prestiżowe odznaki z wizerunkiem orła pikującego do walki (według projektu artysty plastyka Mariana Walentynowicza), wykonane z oksydowanego metalu i uzupełnione harcerską lilijką umieszczoną w szponach orła, na odwrocie których znajduje się napis „Tobie Ojczyzno” oraz indywidualny numer ewidencyjny nadanego znaku. Odznaki te nadawane są dożywotnio i symbolizują przynależność do elitarnego grona harcerzy-spadochroniarzy, Alfons Trocki wręczył je druhnom i druhom: Marcie Kamrowskiej, Aleksandrze Wiktorowicz, Joannie Karczewskiej, Przemysławowi Sawoniukowi, Jakubowi Królowi, Jędrzejowi Namiotko, Marcinowi Namiotko. Harcerski Znak Spadochronowy wzorowany jest na znaku spadochronowym polskich sił zbrojnych na Zachodzie, który 20 czerwca 1941 roku Wódz Naczelny WP, gen. Władysław Sikorski, ustanowił jako element wyróżniający nowy rodzaj wojsk polskich, tj. powietrzno-desantowych, podczas tworzenia 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej. Harcerski Znak Spadochronowy jest odznaką wyszkolenia spadochronowego członków Związku Harcerstwa Polskiego – jest uhonorowaniem wiedzy i umiejętności technicznych harcerskich skoczków spadochronowych, którzy przeszli bardzo trudne, specjalistyczne szkolenie i wykonali co najmniej trzy skoki spadochronowe, ale ma też inspirować ich do pogłębiania wiedzy o historii i tradycjach polskiego spadochroniarstwa oraz prezentowania w życiu postawy zgodnej z etosem elitarnego grona, do którego zostali przyjęci.
Budowanie pomnika
Starania harcerzy na rzecz upamiętnienia pomnikiem ich bohatera życzliwie poparli lęborscy samorządowcy. Rada Miasta jednomyślnie podjęła uchwałę w tej sprawie, a władze samorządowe Miasta Lęborka, z Burmistrzem Witoldem Namyślakiem na czele, wsparły działania organizacyjne. Społeczny Komitet Budowy Pomnika Gen. St. Sosabowskiego w Lęborku, który powstał w 21 czerwca 2016 roku i w ciągu kilkunastu miesięcy, pod kierunkiem jego Przewodniczącego – hm. Konrada Chmiela – sprawnie doprowadził do uroczystego odsłonięcia popiersia Generała, zebrał dotąd ponad 45 tys. złotych. Są to pieniądze uzyskane w ramach zbiórki publicznej od ludzi, którym bliska jest pamięć o wybitnym Generale – wpłaty pochodzą z ponad sześćdziesięciu miejscowości z Polski, Niemiec, Holandii i Anglii. Darczyńcy otrzymują specjalnie wydrukowane ozdobne cegiełki z hologramami.
Szczegółową relację z prac Komitetu, w tym na bieżąco aktualizowaną listę Darczyńców, można znaleźć pod adresem http://7hdczb-lebork.pl/pomnik/ – chociaż pomnik już cieszy lęborskich harcerzy i mieszkańców miasta, to prace Komitetu nadal trwają, bowiem trzeba jeszcze dokończyć wiele kwestii organizacyjnych. Na koniec Komitet zamierza również opublikować szczegółowy preliminarz poczynionych wydatków, by każdy, kto poparł ten projekt, wiedział, jak konkretnie zostały spożytkowane środki zebrane na ten cel.
