27 marca jest ważną datą w historii lęborskiego oddziału Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Dokładanie trzydzieści lat temu miała miejsce oficjalna rejestracja Zrzeszeńców w Lęborku. Historia oddziału sięga jednak nieco dalej, gdyż w 1971 powstało miejscowe koło działające przy oddziale w Gdańsku.
Czterdzieści lat istnienia i trzydzieści lat od oficjalnej rejestracji. Pięciu prezesów i wzrost liczby członków oddziału z 25 w latach 70.-tych do 186 dzisiaj. Tak w dużym skrócie wygląda historia Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego Oddział w Lęborku. Przez te wszystkie lata Kaszubi z Lęborka i okolic na trwałe wpisali się w historię i kulturę tego miasta. Ale zacznijmy od początku.
Zainteresowanie lęborczan utworzeniem lokalnej organizacji zrzeszającej Kaszubów sięga lat 60.-tych. Początkowo byli oni przyjmowani do oddziału w Gdańsku. W 1971 roku Zarząd Główny ZK-P powołał lęborskie koło Zrzeszenia funkcjonujące przy Oddziale Gdańskim. Pierwszym prezesem w historii lęborskiego Koła został Stefan Fikus – pasjonat kaszubszczyzny, pisarz i malarz, znawca dziejów Luzina i Ziemi Lęborskiej. Opiekunem Koła był Lech Bądkowski. Warto dodać, że lęborskie koło początkowo działało nielegalnie. Na swojej drodze napotykało coraz to nowe przeszkody, łącznie z nieprzychylnością lokalnych władz. Powołano nawet konkurencyjne koło, którego jednak nie zarejestrował Zarząd Główny ZK-P.
Mimo problemów formalnych 1 października 1975 roku Zarząd Główny ZK-P powołuje odrębny Oddział Zrzeszenia w Lęborku, który liczy on 34 członków. W skład pierwszego Zarządu Oddziału wybrano Stefana Fikusa jako prezesa, Henryka Pawelczyka (sekretarz), Barbarę Kazanecką (skarbnik) i Alicję Kosińską. Również i tym razem lokalne władze odmówiły Zrzeszeńcom rejestracji. Nastąpiła ona dopiero 27 marca 1981 roku, po 10 latach od powstania Zrzeszenia.
Jak czytamy na stronie ZK-P Lębork: „Pierwsze lata działalności lęborskiego ZK-P sprowadzały się głównie do intensywnego samokształcenia się członków oraz do pielęgnowania rodzimej kultury. Rozprowadzano wydawnictwa regionalne, prenumerowano „Pomeranię”, odbywano liczne wspólne wycieczki po Kaszubach i pielgrzymki do sanktuariów w Wejherowie, Sianowie i Liczeniu. Organizowano też wieczorki noworoczne i tradycyjne sobótki. Ta forma działalności jest kontynuowana i wzbogacana do dnia dzisiejszego, gdyż cieszy się dużym uznaniem członków oraz wielu sympatyków Zrzeszenia”.
Wśród wielu dokonań i zasług lęborskiego oddziału wymienić należy powstanie przy oddziale teatralnej grupy, która w latach 1981-83 z dużym powodzeniem wystawiała dwie sztuki teatralne „Kaszëbskô Gwiôzdka z Lãbòrga” i „Za Judaszowé strzébniczi”. W nagrodę autor Stefan Fikus i reżyser o. Janusz Jędryszek uhonorowani zostali nagrodą STOLEM’81. Od roku 1982 rozpoczęły się piesze pielgrzymki kaszubskie do Wejherowa i do Sianowa, które są kontynuowane, z niewielkimi przerwami, do dnia dzisiejszego.
Inicjatywą oddziału, podjętą ze Stowarzyszeniem PAX i o.Kazimierzem Kozłowskim, jest Konkurs Literacki im. Mieczysława Stryjewskiego, która szybko przekształciła się w imprezę ogólnopolską. W konkursie przewidziano również kategorię utworów o tematyce kaszubskiej.
Od początku istnienia oddziału, przez 11 lat prezesem pozostawała Stefan Fikus. Zmiana na tym stanowisku nastąpiła w roku 1986, kiedy to wybrano Ryszarda Wentę. Od 1995 r. lęborskiemu oddziałowi przewodniczy Franciszek Szczypior. W latach 2001-2007 prezesem lęborskiego Oddziału ZK-P był Stanisław Muczyński. Od 2007 r. funkcję tę pełni Kazimierz Szweda.
W 1986 roku członek Zarządu Oddziału ZK-P Jan Formela utworzył Zespół Regionalny „Lewino”, który uświetnia wiele imprez kulturalnych, również za granicą. Szczególnie wartościowe jest zapewnianie przez „Lewino” oprawy muzycznej dla Mszy św. z kaszubską liturgią słowa, które po raz pierwszy zostały odprawione w Lęborku z inicjatywy Zrzeszenia w 1981 roku (o. J. Jędryszek) Od początku lat 90-tych odprawiane są regularnie w każdą pierwszą niedzielę kwartału.
Lęborski oddział ZK-P działa prężnie i aktywnie na całej lęborskiej scenie kulturalnej. Liczne imprezy, spotkania, czy happeningi, organizowane samodzielnie czy też z pomocą innych organizacji lub samorządu, bez przerwy przypominają mieszkańcom o obecności Kaszubów. Miejscowy oddział intensywnie przygotowuje się także do tegorocznego Zjazdu Kaszubów, kiedy to będzie miał okazję gościć u siebie swoich kaszubskich przyjaciół.
