W 1992 roku w Domu Technika (NOT) w Gdańsku miał miejsce II Kongres Kaszubski. Jego duszą organizacyjną i programową był już wtedy prof. Józef Borzyszkowki. U boku Bogdana Borusewicza, wtedy przewodniczącego Klubu Parlamentarnego NSZZ „Solidarność”, miałem okazję gościć na tym Kongresie. Z przyjemności obserwowałem jak w miarę upływu czasu, obecny Marszałek Senatu coraz bardzie przekonywał sie do idei regionalizmu kaszubskiego. Jednakże sama idea kolejnego Kongresu Kaszubskiego została zaniechana. Kwestia ta dość regularnie powraca w kolejnych dyskusjach. Faktem jest, że kolejno co 3. letnie Zjazdy Plenarne Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w dużym stopniu zagospodarowały ideę kongresową. Na krótko ją wskrzesił wraz z grupą swoich współpracowników prof. J. Borzyszkowski, który w latach 1997-1998 współorganizował Kongresy Pomorskie. Jednakże i ta idea obumarła wkrótce śmiercią naturalną. W jakimś stopniu nawiązuje do niej organizowany od kilku lat przed dr Jana Szomburga – Pomorski Kongres Obywatelski. Z kolei przesłanie naukowe i popularno-naukowe wspomnianego Kongresu Kaszubskiego znakomicie realizuje Instytut Kaszubski pod dyrekcją prof. J. Borzyszkowskiego.
W minionym 25. leciu Kociewiacy postanowili podjąć wyzwania związane z ich tożsamością, historią, dziedzictwem kulturowym oraz wyzwaniami przyszłości. W latach 90. minionego wieku główny ciężarw tym zakresie na swoje barki wzięły gminy kociewskie. Po 1998 roku uzyskały one bardzo mocne wsparcie w trzech powstałych powiatach kociewskich tj. starogardzkim, świeckim i tczewskim. Niejako równolegle promocją Kociewia zajmowały się największe kociewskie organizacje pozarządowe, w tym Towarzystwo Miłośników Ziemi Kociewskiej i Towarzystwo Miłośników Ziemi Tczewskiej. Jak zawsze można też było liczyć na miasto Świecie. Od kilku ładnych lat do przyjaciół Kociewia zalicza się Marszałek Senatu B. Borusewicz.
Jeden z parlamentarzystów kiedyś przewrotnie powiedział, że Kaszubi organizowali pierwszy Kongres Kociewski i bardzo się do tej myśli przywiązali. Jak zwykle prawda leży pośrodku. Albowiem nie da się przecenić pięknej roli prof. J. Borzyszkowskiego w inicjacji i współorganizacji I Kongresu Kociewskiego. Jednakże główny wysiłek organizacyjny i realizacji programowej spoczął na barkach gmin kociewskich i organizacji pozarządowych. Od początku centrami Kongresu Kociewskiego stały się trzy największe miasta kociewskie: Tczew, Starogard Gdański i Świecie. I Kongres Kociewski zakończył sie sukcesem. Potem w latach 2000, 2005 i 2010 już sami Kociewiacy organizowali kolejne Kongresy Kociewskie. Warto podkreślić, że z każdego kongresu wydawano Księgi Pamiątkowe. Te księgi, to naprawdę duże bogactwo o kulturze, historii, edukacji oraz życiu społecznym Kociewia.
I prawie na koniec. Dnia 16 kwietnia 2015 roku rozpoczął się V Kongres Kociewski w Pelplinie. Zaiste Festiwal Kultury Kociewskiej, odbywający się przez 3 dni w Pelplinie, jest faktyczną inauguracją V Kongresu Kociewskiego. Miałem okazję osobiście zwiedzić wystawę pt. „Twórczość na Kociewiu”, wysłuchać kilku prelekcji – w tym prof. Marii Pająkowskiej-Kensik, dr Michała Kargula, Krystyny Gierszewskiej (autorki książki pt. „Karolinka i kociewska grapa”), podziwiać występy artystyczne zespołów folklorystycznych – w tym „Gzuby z Pelplińskiej Dwójki”, „Modraki” i „Oj-toto; jak też wziąć udział w degustacji znakomitości kuchni kociewskiej. Niewątpliwie na oddzielną uwagę zasługuje Konkurs Gwary Kociewskiej.
Szkoda jedynie, że tak mało informacji o V Kongresie Kociewskim można znaleźć w regionalnych mediach. Ale na kaszubskich przyjaciół można, jak zawsze, liczyć. Jako poseł Ziemi Pomorskiej serdecznie zapraszam do udziału w kolejnych imprezach kongresowych. Tak bowiem przyjęto, że od kwietnia do końca listopada 2015 roku będą miały miejsce główne uroczystości, imprezy i promocje w ramach V Kongresu Kociewskiego.
Jan Kulas
