Niewątpliwie reforma samorządowa należy do najbardziej udanych reform ustrojowych w Polsce. Jej idea rodziła się wraz z marzeniami o wolnej i demokratycznej Polsce. Wiosną 1989 roku podczas rokowań „Okrągłego Stołu”, już dyskutowano o potrzebie odrodzenia samorządu lokalnego w Polsce. Wizję polskiej samorządności przygotował zespół roboczy prof. Jerzego Regulskiego. (śp. – niestety od dnia 12 lutego 2015 roku). Właśnie z tych i wielu innych okoliczności prof. J. Regulski uchodzi za „Ojca polskiej samorządności”. Proszę zauważyć, że gdy w pewnym stopniu świętowano porozumienia „Okrągłego Stołu”, to okazało się że w kwestii samorządu terytorialnego zapisano same rozbieżności… Po prostu ówczesne władze pod kierownictwem PZPR nie wyrażały zgody na żadną formę odbudowy niezależnej samorządności. Tak było.
Nie byłoby Srebrnego Jubileuszu Samorządności, gdyby nie zwycięskie wybory parlamentarne z 4 czerwca 1989 roku. Albowiem dzieło reformy samorządowej zostało przygotowane przez Pełnomocnika ds. Odbudowy Samorządu Terytorialnego w ramach prac rządu premiera Tadeusza Mazowieckiego. Samą (zasadniczą) ustawę o samorządzie gminnym przygotował i zgłosił jako swoją inicjatywę ustawodawczą Senat RP. Z uwagi na wagę czasu, Sejm RP ustawę tę uchwalił (bez poprawek) dnia 8 marca 1990 roku. Symbolicznie zbiegło się to z Świętem Kobiet. I tak dwoje razem bywa. Już 27 maja 1990 roku obyły się wybory do blisko 2,5 tysiąca rad gmin. Generalnie wybory wygrał ruch Komitetów Obywatelskich (zasługuje on na swoją historię), nierzadko z dopiskiem „Solidarność”. W czerwcu 1990 roku wybrano przewodniczących rad gmin, ich zastępców, komisje rad, a następnie radni wybrali wójtów, burmistrzów lub prezydentów – w zależności od wielkości i statusu gminy. Bezpośrednie wybory wójtów, burmistrzów i prezydentów, na wniosek PO, uchwalono dopiero w 2002 roku.
Jak zatem poszanować i uhonorować współtwórców naszej samorządności lokalnej? Myślę, że nie oczekują oni specjalnej fety, medali (może poza pamiątkowymi), ani indywidualnych laurów. Albowiem to, co czynili przed 25. laty, czynili dla pro publico bono (dla dobra wspólnego). Zatem największym i chyba najpiękniejszym ich uhonorowaniem będzie dar pamięci i niewątpliwie rzetelne odnotowanie ich roli w historii lokalnej, w dziejach „Małej Ojczyzny”. Z myślą o poszanowaniu tradycji i historii, jak też o wyeksponowaniu wartości patriotycznych, warto w okolicach 27 maja zorganizować uroczyste sesje rad gmin. Warto również przypomnieć, że Senat RP (uchwałą z 3.12.2014 roku) ustanowił rok 2015 „ROKIEM SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO”.
Jan Kulas
