W 94 rocznicę „Wojny Palikowej” na Gochach

Doroczne święto pamięci i wyróżnienia Fundacji Naji Gochë.

Tegoroczne uroczystości, jakie odbyły się 14 lutego br. upamiętniające patriotyczne wystąpienia mieszkańców Gochów na rzecz ustalenia odcinka granicy państwowej odrodzonej II RP, jakie miały miejsce na Strażnicy Patriotyzmu i Pamięci im. Bohaterskich Gochów p.w.  Chrystusa Zwycięscy zgromadziły licznych przedstawicieli społeczeństwa, młodzież szkolną, licznie przybyłe poczty sztandarowe oraz delegacje w tym Straży Granicznej z placówki w Ustce, jak również zaproszonych honorowych gości, wśród których był Wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiński i Starosta Powiatu Bytowskiego Jacek Zmuda Trzebiatowski. W święcie tym wzbogacając go modlitwą uczestniczyli księża: ks. proboszcz miejscowej parafii p.w. Ducha Świętego Jacek Halman, ks. prałat Henryk Cyrzan z Chojnic, ks. Franciszek Pudlewski z Tuchomia i ks. Damian Klajst z Chmielna.

Jak co roku wręczone zostały także doroczne wyróżnienia Fundacji NG – Bazuny a także Dyplomy Honorowe. Nadano również wyróżnienia – Pas (ryngraf) Jednotë – Jedności im. Hieronima Derdowskiego. Również uroczystości główne tego lokalnego święta zostały poprzedzone otwarciem pod honorowym patronatem Jana Wyrowińskiego – Wicemarszałka Senatu RP – Leśnej Strażnicy Pamięci Funkcjonariuszy Straży Granicznej na Gochach w okresie II RP, która została umiejscowiona na parkingu leśnym przy szosie Upiłka – Lipczynek w miejscu byłej, dziś już nieistniejącej tam Strażnicy – Placówki Kiełpin Szosa. Ta kolejna Strażnica Pamięci została wzniesiona z inicjatywy Fundacji NG przez nadleśnictwo LP Osusznica.

Druga cześć uroczystości, odbyła się w Zespole Szkół, jej gospodarzem była pani Grażyna Burant dyrektorka  szkoły, która jest członkiem Honorowej Kapituły Fundacji. W tej części wyróżnieni otrzymali akty nadania wyróżnień oraz wysłuchali laudacji, które prezentowane były przez uczniów w programie artystycznym przygotowanym przez Monikę  Richter i Małgorzatę Reszkę.

Ten uroczysty dzień był przez społeczność miejscowego Zespołu Szkół, był obchodzony jako święto  ich patrona,  śp. ks. Bernarda Gończa, który wraz z ks. senatorem Alfonsem Szulcem proboszczem w Konarzynach i ks. Władysław Rygielski z  Brzeźna Szlacheckiego  – był w latach odzyskiwania przez Polskę wolności – przywódcą ruchu niepodległościowego w tej części Kaszub zwanymi Gochami.

Przywódcy Ruchu Niepodległościowego na Gochach

Ks. Bernard Gończ

Urodził się 7 grudnia 1877 w Kościerzynie w rodzinie murarza, później kupca, Józefa i Marianny z Jakubeckich. Uczył się w progimnazjum w Kościerzynie (1890-98) i w gimnazjum chełmińskim jako stypendysta TPN (od 1895). Miał zamiar zostać księdzem i uważał, że język polski będzie mu potrzebny w pracy duszpasterskiej, dlatego wstąpił do organizacji filomackiej (1898), aby się go lepiej nauczyć. Został jednak z organizacji usunięty, gdyż nie wywiązywał się ze swoich obowiązków. Wykrycie tajnej organizacji w Śremie (12 XI 1900 ) spowodowało długotrwałe przesłuchiwania uczniów również w gimnazjach pomorskich. Śledztwem objętych było ponad 120 uczniów.

9.XII 1900 Gończ złożył zeznanie wobec dyr. gim. F. Prreussa, wyjawiając nazwiska kilku filomatów ( B. Dembka, J. Dembieńskiego, M. Karczyńskiego i prezesa B. Makowskiego, późniejszych księży). Dodatkowo wymienił jeszcze 21 nazwisk 31 XII 1900 w Kościerzynie wobec radcy regencyjnego, który przybył tu celem dalszego przesłuchiwania. W rezultacie w stan oskarżenia postawiono 60 uczniów. Głośna wtedy rozprawa odbyła się w Toruniu (9-12 IX 1901).

Bernard Gończ wówczas był alumnem Seminarium Duchowego w Pelplinie; skazany został na jeden dzień więzienia.

Święcenia kapłańskie otrzymał 9 IV 1905. W duszpasterstwie pracował w Debrznie, Łęgu, Radawicy, Gdańsku (kł św. Wojciecha i Nowym Porcie).

Jako pierwszy duszpasterz nowo powstałej kuracji w Borowym Młynie (od 9 XII 1913 ) umiał zachęcić parafian do ofiar na budowę nowego kościoła w l. 1914-16. Odniósł również znaczny sukces w ustaleniu zachodnich granic Polski. W styczniu 1919 wysłał delegację parafian do Gdańska, by przez redaktora Fr. Kwiatkowskiego i majora Jamesa Webb sprawy Borowego Młyna dotarły na stół wersalski. 16 lutego 1920 roku zebrał ok. 300 Kaszubów i wszczął bojkot przy wytyczaniu granicy polsko – niemieckiej. Ostatecznego rozgraniczenia terenu dokonano latem 1920 roku. Wieś Upiłka pozostała w Polsce i przy parafii.

Będąc proboszczem w Luzinie (od 10 XI 1920 ), zadbał o parafian w odległym Przetoczynie i od 1924 odprawiał dla nich nabożeństwa w tamtejszej szkole. Był wizytatorem nauki religii w szkołach dekanatu wejherowskiego. Należał do TNT(1906-21).

Aresztowany 6 IV 1940, więziony był w Wejherowie, obozie koncentracyjnym Stutthof i od 10 IV 1940 w Sachsenhausen. „Odpokutował swym wzorowym życiem i śmiercią w obozie za błąd swej młodości (K. Ślaski). Zmarł 12 VII 1940 r.

(Słownik Kapłanów Diecezji Chełmińskiej 1821 – 1920 autorstwa ks. Henryka Mrossa.)

Ks. Alfons Wacław Schulz

Urodził się 5.03. 1872 w Tymawie, powiat Kwidzyn, zm. 25.06. 1940 w Sztutowie. Działacz narodowy na Pomorzu, senator II RP. Był synem Jakuba (rolnika) i Marii z Binerowskich. Po studiach w seminarium duchownym w Pelplinie 27 marca 1898 przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem w kilku parafiach m.in. w Oliwie, Starych Szkotach w Gdańsku, Chełmnie, Kartuzach, Wejherowie. Przyczynił się do pozostawienia w granicach Polski kilku wiosek (m.in. Konarzyn).Był dziekanem dekanatu chojnickiego We wrześniu 1931 został przeniesiony na probostwo w Subkowach koło Tczewa. W latach 1930-1935 był senatorem RP z ramienia BBWR. 9 września 1939 został aresztowany przez Niemców; wkrótce zwolniony i ponownie aresztowany, trafił do obozu koncentracyjnego w Stutthofie (nr obozowy 1021), gdzie został zamordowany (utopiony w wannie)./-/ 

Ks. Władysław Rygielski.

Urodził się 17 XII 1878 roku w Malankowie w rolniczej rodzinie rolnika Walentego Rygielskiego i Marianny Sprenglewskiej. Uczył się w Collegium Marianum w Pelplinie (l 893-1896) i gimnazjum chełmińskim, gdzie w latach 1896-1901 był w tajnej organizacji filomackiej. Sądzono Go w głośnym procesie filomatów w Toruniu w 1901 roku. Po maturze, rok studiował na Uniwersytecie we Wrocławiu, następnie w Seminarium Duchownym w Pelplinie. Święcenia kapłańskie otrzymał 25 III 1906 roku. Posługę pełnił w Czarnowie, Dobrczu, Leśnie (1910), Brusach (1909-1911), Nowej Cerkwi, Starogardzie, Nieżywięciu, Rumianie. W latach 1915-1924 duszpasterzował w Brzeźnie Szlacheckim gdzie zainicjował walkę o granicę. 11 IX 1924 roku objął parafię w Górznie. Był w latach 1907-1921 członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Zmarł 6 XII 1942 roku w Brodnicy. /-/ 

Tegoroczni Laureaci wyróżnień Fundacji NG

Wielkiej Bazuny

Ks. Jan Flisikowski proboszcz parafii św. Mikołaja  a także – Kustosz Sanktuarium Kalwaryjskiego  w Wielu . Były wieloletni  proboszcz parafii  św. Marcina z Tours w Borzyszkowach na Gochach

Ks. Franciszek  Pudlewski proboszcz parafii p.w. Świętego Michała Archanioła w Tuchomiu

Jerzy Hinz wiceprezes  Zarządu J & M Consulting Sp. z o.o. w Warszawie inicjator powołania Stowarzyszenia im. Franciszka Hinza przy Zespole Szkół w Brzeźnie Szlacheckim

Stanisław Janke z Wejherowa.  Kaszubski poeta, prozaik, tłumacz, krytyk literacki, publicysta. Długoletni redaktor miesięcznika Pomerania a także tłumacz literacki, w którego dorobku jest przekład polskiej epopei narodowej Adama Mickiewicza Pt „Pan Tadeusz” na język kaszubski.

Bazuna – Ten co Zabeł Kaszebściego Smentka

Wojciech  Megier z Sątoczna. Prywatny przedsiębiorca, samorządowiec –  radny  w tym Przewodniczący Rady Gminy Lipnica. Społecznik m.in. na niwie ochrony przeciwpożarowej. Wspierający działalność Fundacji Naji Gochë, w ramach, której był jednym  z mecenasów budowy w Słupsku,  pomnika Bogusława X księcia Pomorza Kaszubów i Wendów.

Jacek  Zmuda Trzebiatowski Starosta Powiatu Bytowskiego. Za utrwalenie patriotyzmu i regionalizmu kaszubsko – pomorskiego a także  za działalność na rzecz  rozwoju ekonomicznego i samorządności na terenie Powiatu Bytowskiego.

Benedykt  Lipski – nauczyciel w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych a także Przewodniczący Rady Miasta i Gminy Czarne. Za wierność kaszubskiej ojcowiźnie i jej godne reprezentowanie swoim bogatym  i barwnym  życiem.

Za pomoc i  życzliwość jaką otacza działania naszej Fundacji w tym za czynny udział w takich jej przedsięwzięciach jak Spotkania na Gochach i Zaborach i uroczystościach patriotyczno rocznicowych.

Bazuna  –  Strażnik Rodnej Checzy

Klemens  Leman  – rolnik, działacz społeczny i regionalny z Piaszna. Niestrudzony  orędownik działań popularyzatorskich i wychowawczych związanych z utrwalaniem pamięci m.in. o Gotach o ich gospodarskim życiu i kulturze materialnej. tj. o ludzie, który długo przed nami Kaszubami – zamieszkiwał m. in. dzisiejsze Gochy- pozostawiając tu ślady swojej obecności.

Aktywny członek wielu lokalnych organizacji społeczno – kulturalnych i turystycznych w tym Stowarzyszenia Centrum Międzynarodowych Spotkań w Tuchomiu.

Lidia Zmuda Trzebiatowska z Starego Mostu. Nauczycielka Zespołu Szkół w Borowym Młynie. Za ponoszony wysiłek wychowawczy młodzieży i uczniów Zespołu Szkół w Borowym Młynie w tym poprzez prowadzoną działalność instruktorską w Związku Harcerstwa Polskiego.

Danuta Depka Prądzyńska –  Lewandowska .Nauczycielka  Zespołu Szkół w Lipnicy. Za wieloletni wysiłek wychowawczy młodzieży i uczniów zwłaszcza za powołanie i wieloletnie prowadzenie dziecięcego – Kaszubskiego Zespołu Pieśni i Tańca „Małe Gochy” w Lipnicy.

Bazuna Kaszebscia Kleka

 dr Tomasz  Rembalski.  Pracownik naukowy Muzeum m. Gdyni i Uniwersytetu Gdańskiego. Za całokształt działalności na rzecz umacniania kultury i Ducha Kaszubskiego na terenie Gdyni Za liczne opracowania historyczne zwłaszcza za te, które przybliżają historie Ziemi Bytowskiej, Zaborskiej i Gochów, a które są szeroko dostępne dzięki ich publikowaniu m.in. na łamach Tygodnika Kurier Bytowski. Za udzielaną pomoc ideowo- organizacyjną dla naszej Fundacji w tym wspierającą wydawanie regionalnego magazynu kulturalno społecznego „Naji Gochë”.

Jarosław  Czarnecki z Sierżna. Nadleśniczy Lasów Państwowych  w Osusznicy Za prowadzenie wielu przedsięwzięć społecznych oraz za menadżerską działalność gospodarczą przyczyniającą się do rozwoju gospodarczo-ekonomicznego Gochów. Za wspieranie inicjatyw Fundacji Naji Gochë w tym w organizacji Spotkań na Gochach i Zaborach oraz w wydawaniu dwumiesięcznika regionalnego Naji Gochë, na łamach, którego publikuje także swoje materiały autorskie. Za codzienną dbałość o miejsca pamięci narodowej i regionalnej oraz o pomniki i rezerwaty przyrody, znajdujące się na terenie NDL – zwłaszcza o Historyczny Cmentarz Leśników w Piaśnie.

Wiktor Zybajło z Człuchowa.  Prezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Człuchowskiej- Redaktor Naczelny kwartalnika Ziemia Człuchowska a także periodyku – Szkice Człuchowskie. Za wieloletnia działalność na rzecz popularyzacji historii Człuchowa i Ziemi Człuchowskiej.

Za podjęcie inicjatywy i współ powołanie Towarzystwa Miłośników Ziemi Człuchowskiej. Za podejmowane wysiłki na rzecz integracji człuchowskich organizacji poza rządowych i instytucji kultury na rzecz wspólnych działań w zakresie pogłębiania badań o Regionie, w tym o Gochach, które w okresie Królestwa Polskiego stanowiły część Starostwa Człuchowskiego..

Za owocną współprace z Chojnickim Towarzystwem Naukowym oraz ze środowiskami uniwersyteckimi Gdańska, Torunia Bydgoszczy Piły i Słupska, co owocuje okresowymi spotkaniami historyków i publicystów w Człuchowie.

Wyróżnienia Fundacji Naji Gochë

Pas Jednotë – Jedności im. Hieronima Derdowskiego

Senator Jan Wyrowiński z Torunia. Wicemarszałek Senatu RP

Jan Stanisław Ciechanowski. Kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie

Bolesław Prondziński właściciel Firmy Expro w Wałdowie. Mistrz Honorowej Kapituły Fundacji Naji Gochë

„… w dowód społecznego uznania za godne upowszechnienia postawy patriotyczne:  – regionalne: pomorsko – kaszubskie i ogólnonarodowe – polskie, które towarzyszą Pańskim działaniom społecznym i zawodowym, przyczyniających się do umacniania integracji społecznej i samorządności obywatelskiej oraz  do rozwoju gospodarczo ekonomicznego  naszej Ojczyzny.

Nadając i proszą o przyjęcie tego wyróżnienia, wyrażamy także nasze skromne z serca płynące podziękowania za ciągłą życzliwość i wsparcie udzielane naszej Fundacji, w której działaniach towarzyszy głoszona przez Hieronima Derdowskiego – Kaszuba – Polaka, wielkiego duchem, sercem i patriotycznym czynem – poetę, literacka fraza, która o państwowo – narodowej idei jedności głosi, że

Nie ma Kaszub bez Polski

A Polski bez Kaszub”

Dyplom Honorowy Fundacji Naji Gochë

Z jednoczesnym nadaniem członkostwa Honorowej Kapituły Fundacji.

Monika Richter. Nauczycielka w Zespole Szkół w Borowym Młynie

Małgorzata Reszka. Nauczycielka języka polskiego w ZS w Borowym Młynie.

Piotr Brachfogiel. Dyrektor ZS im. Króla Jana III Sobieskiego w Brzeźnie Szlacheckim  

Andrzej Obecny z Słupska.  Właściciel i Redaktor Naczelny Słupskiego Dwutygodnika  „Moje Miasto”

Franciszek Adamczyk  przedsiębiorca i mecenas działań regionalnych z Lipnicy

Witold Wicher przedsiębiorca i mecenas działań regionalnych z Gliśna Wielkiego

Janusz Spiczak Brzeziński działacz społeczny i regionalny, zasłużony członek Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego  z Przechlewa

 Z okolicznościowego wystąpienia Zbigniewa Talewskiego prezesa Fundacji NG

 „…witam na tym patriotycznym – rocznicowym święcie, w którym wspominamy powrót naszej małej Ojczyzny Gochów do Polskiej Macierzy, wspominamy będąc dumni z naszych Bohaterów, którzy w dniach Odrodzenia naszej RP sercem stanęli przy Ojczyźnie i granicę na tym naszym Goskim odcinku odepchnęli na Zachód…

– Jesteśmy dzisiaj dumni z bohaterstwa a przede wszystkim z umiłowania przez naszych Ojców tej naszej Ziemi, Małej Ojczyzny gdzie jak głosi sentencja na tym tu obelisku…, że tu zawsze była Polska, że ona tu jest dzisiaj i będzie w przyszłości…

Polska – Ojczyzna zarówna ta wielka państwowa jak ta mała regionalna powinna być dla nas, na co dzień najwyższą wartością…

Te słowa kieruje zwłaszcza do Was Młodzi Przyjaciele, uczniowie naszej Szkoły, do obecnej młodzieży z innych szkół…pamiętajmy o tych historycznych przesłaniach o tym dekalogu Polaków z okresu odradzania się w tamtych latach początku XX wieku Ojczyzny, …że Polak, na co dzień narodowi służy, że Polska matka naszą a o matce nie można źle mówić, że Polak Polakowi Bratem… Tamte stare wydawałoby się prawdy …nie straciły swej mocy…

Dzisiaj obchodzicie radośnie święto Waszego Patrona śp. księdza Bernarda Gończy …bohatera, tego, co poprowadził naszą ówczesna społeczność do lokalnego bohaterskiego czynu, …z którego dzisiaj zarówno Wy jak i My starsi jesteśmy dumni, stajemy z naszymi stanicami tu w tej Strażnicy Pamięci i Patriotyzmu, w tym naszym sanktuarium patriotyzmu, w panteonie oznaczonym wieloma nazwiskami naszych bohaterów… pamiętamy nie tylko o ich bohaterstwie, ale o zwyczajności ludzkiego i obywatelskiego trudu życia, które w sumie stanowiło o tym, iż Oni i Ojczyzna stanowili jedno…

Dzisiaj bądźmy i my jednotą – jednością,…bo zjednoczonych w słusznej idei… zło…czy przemijające trudności życia nie złamią…

/…/ Cieszymy się, że tą dzisiejszą naszą rocznicową radość podzielają tak licznie przybyli goście…nasi nie tylko od święta Przyjaciele… dziękujemy za ta obecność a także za troskę i działania, którymi wzmacniacie naszą społeczność.

/…/ witamy Laureatów wyróżnień naszych Bazun edycji 2013/4 r.

A także towarzyszące im osoby…

Tą naszą wspólną tu obecnością przywołujemy pamięć o Bohaterach „Wojny Palikowej”, radujemy się i jak już powiedziałem – jesteśmy dumni z ich obywatelskich i patriotycznych postaw, jakimi się kierowali w tamtym czasie odrodzenia.

Stajemy tu także w poczuciu obowiązku wychowania obywatelskiego naszej młodzieży, bowiem patriotyzm nie podlega prawu dziedziczenia i naszym zadaniem jest nieustannie uczyć go dzieci, młodzież a i często też dorosłych. Ta i inne rocznice, o których tutaj na Gochach i Zaborach pamiętamy są czasem, który wykorzystujemy do wzmacniania patriotyzmu i naszej lokalnej tożsamości tak nieodzownej w realizacji zadań naszej codzienności.

Świętując, pamiętamy równocześnie o naszych współziomkach bohaterach okrutnego czasu nieszczęść Wojen, aż TRZECH wojen, które przelały się przez nasz kraj w XX wieku tj. I  II i wojnie obronnej 20 roku.

2014 rok jest rokiem setnej rocznicy wybuchu 1. wojny światowej, która, pomimo iż toczyła się w interesie naszych zaborców otworzyła Polsce drogę do Odrodzenia. Tragizm tej wojny to nie tylko zniszczone terytorium Polski, ale to, iż powołani do wrogich sobie armii Polacy stanęli naprzeciwko siebie nie tylko na frontach, ale jak to miało miejsce niedaleko w obozach jenieckich w

Czarnym czy Czersku uwięzieni tam Polacy żołnierze armii carskiej byli pilnowani przez Polaków żołnierzy armii Niemieckiej.

Ten okrutny los 1.wojny światowej spotkał m.in. naszych dziadków, którzy licznie swe życie oddali na jej frontach.

Dzisiaj chcemy i musimy o nich pamiętać, i tak w wielu wypadkach tak jest …nazwiska tych uczestników tej wojny są wyryte na wielu na Ziemi Pomorskiej i Kaszubach obeliskach u nas np. w Łąkim, Trzebiatkowach czy Tuchomiu…to o tym dzisiaj w rocznice tej wojny musimy pamiętać i z jej tragizmu wyciągać wnioski …z niej czerpać, jak ze źródła dobroci – potrzebę miłość, ludzkiej jedności …

O tym przypominają godne troski cmentarze jeńców wojennych te największe na Pomorzu w Czersku, Czarnym, Tucholi a na Pomorzu Zach w Stargardzie …

To jako ideowy i duchowy owoc jako votum o pokój wzniesiona została w 1914 roku (budowana przez parę lat) Kalwaria w Wielu.

Mając to na uwadze Fundacja nasza wyszła z inicjatywą powołania Pomorsko Kaszubskiego Zespołu Obywatelskiego ds. Upamiętnienia tych zdarzeń z okresu 1 wojny…

Kto tworzy ten zespół i jakie podjął  działania …otóż znajdziecie te informacje, nasz program i relacje z jego realizacji na stronie Internetowej Gazeta Kaszubska – Naji Goche…

Szanowni Zebrani

To dzięki trudowi, nieszczęściom i bohaterstwu tamtego burzliwego czasu pierwszej połowy XX wieku … dzisiaj My żyjemy wolni…cieszymy się i realizujemy w miarę możliwości wizje swoich światów…

Wdzięczni uczestnikom tamtych dni z serca składamy im tutaj i dzisiaj  hołd a tym samym potwierdzamy, iż My obecnie  w innej rzeczywistości i czasie budujemy nasz dom, pod który Oni  usypali pod niego  fundamenty … wdzięczni za to chcemy prosić Dobrego Boga dla nich  o łaskę miłosierdzia…

Proszę księdza proboszcza Jacka, Halmana aby poprowadził w naszej intencji i pamięci okolicznościową modlitwę …”

Zbigniew Talewski

Naji Gochë

Galeria