Osobistości historyczne w nazwach ulic dawnego Stolpu

Na przełomie wieków XIX i XX Stolp rozrósł się tak dalece, że najzwyczajniej nie wystarczało już nazw miejscowych dla wciąż powstających nowych ulic. Wobec takiego stanu rzeczy Magistrat sięgnął, idąc za ówczesną modą, do nazw wywodzących się od nazwisk różnych zasłużonych osobistości.

Wokół Poetensteig powstała cała Dzielnica Poetów; swoje ulice otrzymali tu – Goethe, Schiller, Uhland i Hans Hoffmann. Z owej Wielkiej Czwórki jedynie Hans Hoffmann, który zmarł w 1909 roku w Weimarze, miał bezpośredni związek ze Stolpem: był tu mianowicie dyrektorem szkoły, co uwiecznił w swoim Gymnasium zu Stolpenburg i w innych utworach poetyckich. 27. lipca 1928 roku, w 80. rocznicę urodzin Hoffmanna, Magistrat nadał jego imię ulicy łączącej Trift- i Strellinerstrasse.

Obchodzone w 1913 roku stulecie tzw. Wojny Wyzwoleńczej stało się okazją do nadania ulicom nowego osiedla przy Radebergu nazw: Yorck-, Stein-, Hardenberg- i Theodor-Körnerstrasse. Z czwórki Bohaterów związki ze Stolpem miał jedynie generał Yorck. Jego dziad nazwiskiem Jarken, był pastorem we wsi Rowe. Sam Yorck urodził się był jednak w Poczdamie. Jak wieść gminna niesie, po jednej z bitew generał Yorck szczególnie pochwalił Pomorze, po czym oświadczył, mając na myśli własnych przodków, że sam czuje się Pomorzaninem. Na to jeden z prostych szeregowców miejscowej 'Landwehry’ zauważył: Ho, ho, ktoż to dzisiaj nie chce być Pomorzaninem!

W 1933 roku Magistrat nadał nazwę Schillweg ulicy, łączącej Steinstrasse i Eichenweg. Ulica ta biegnie w kierunku na Sageritz, do miejsca bitwy, którą podczas wojny wyzwoleńczej Ferdynand Schill wydał wojskom francuskim.

Stolp, miasto od dawien dawna związane z kawalerią – zasłużyło na to, by wśród Patronów jego ulic znaleźli się tacy oficerowie, jak von Belling, Blücher i von Mackensen. Sławny generał kawalerii Fryderyka Wielkiego, Wilhelm Sebastian von Belling, był dowódcą stacjonującego w Stolpie Regimentu Huzarów Bellinga. Generał żył w zgodzie z miastem aż do 1765 roku, kiedy to Magistrat rozebrał dwa mosty, przerzucone przez rzekę Stolpe przez obywatela Grundeisa, rządcę majątku Probsthof, sławnego antagonistę miasta. Kiedy na polecenie Magistratu rozebrano drugi z owych mostów, do akcji z polecenia Grundeisa przystąpił generał von Belling, nakazując swoim uzbrojonym huzarom zamknąć cały Magistrat na Ratuszu. Postępowanie von Bellinga nie uzyskało królewskiego uznania – Jego Wysokość przyznał rację Magistratowi, powołującemu się w swoich działaniach na przywilej z 1313 roku, dotyczący rzeki Stolpe i stanowiący, iż nikt bez zezwolenia miasta zapór żadnych, przegród ani innych przeszkód dla płynącej wody na rzece wznosić nie ma prawa. Generał von Belling zmarł w 1779 roku i został pochowany w Kościele Mariackim, gdzie spoczywa do dziś.

Większym niż von Belling bohaterem został jeniec wojenny, Gebhard Leb[e]recht von Blücher. Związany z tutejszym Regimentem od stopnia chorążego, został w końcu jego dowódcą. Marszałek polny von Mackensen stacjonował swego czasu w Stolpie, jako Głównodowodzący 17 Korpusu Armijnego, a i później często tu bywał.

W 1929 roku część Schulstrasse między Berg- i Wilhelmstrasse otrzymała nazwę Schlageterstrasse, dla upamiętnienia Alberta Leo Schlagetera, rozstrzelanego w dniu 26 maja 1923 roku na mocy wyroku francuskiego sądu wojskowego.

Imiona Burmistrzów Stolpu noszą następujące ulice:

– Arnoldstrasse –  Obywatel Arnold piastował urząd Burmistrza w latach 1827-46;
– Stösselstrasse – Obywatel Stössel był Pierwszym Burmistrzem miasta w latach 1866-90. Budowa tego połączenia Wollmarkt- i Weidenstrasse znajdowała się w planach i nie została ostatecznie zrealizowana;
– Matthesstrasse – Obywatel Matthes, jako Pierwszy Burmistrz, uczynił Stolp miastem prawdziwie nowoczesnym, instalując w nim kanalizację, wodociągi i zarządzając wybrukowanie ulic. Za kadencji Burmistrza Matthesa w mieście wybudowano nowy Ratusz, kompleks gmachów szpitalnych przy Amtsstrasse i dwie szkoły przy Wollmarkt- i Friedrichstrasse;
– Zielkestrasse – Zmarły w 1932 roku obywatel Werner Zielke był Nadburmistrzem Stolpu w latach 1905-24. Godnie reprezentował miasto w dobrych latach przedwojennych, w trudnych dniach Wojny Światowej oraz w ciężkich czasach klęski i inflacji;
– Henkelplatz otrzymał swą nazwę na pamiątkę obywatela Henkla, który w ubiegłym stuleciu był przez wiele lat miejskim syndykiem;
– Fischerstrasse nazwano dla upamiętnienia inspektora gazownictwa Fischera, pierwszego dyrektora gazowni. W polskim Słupsku nazwę ulicy Fischera przełożono dosłownie (!) i tak mamy w mieście ulicę Rybacką…
– Patronem Strippentowstrasse został obywatel Strippentow, skarbnik miejski w drugiej połowie ubiegłego stulecia;
– Imieniem zmarłego w 1921 roku inżyniera-urbanisty Karla Diesenda, który za kadencji Burmistrzów Matthesa i Zielkego kierował budową wielu na- i podziemnych obiektów w mieście – nazwano Diesendstrasse;
– Spiekerweg koło Lessingschule nazwano tak na cześć żyjącego wówczas obywatela Spiekera, długoletniego dyrektora Wyższego Zakładu Naukowego dla Dziewcząt. Spieker wszedł również do historii literatury: pozostawił zbiór wesołych opowiadań.

Szereg ulic nazwano na cześć Obywateli Stolpu, którzy położyli zasługi dla jego rozwoju. Oto oni:

– Geersstrasse nosi swą nazwę na cześć pana radcy Geersa, który w 1877 roku podarował miastu wielką nieruchomość, zalecając, aby dochody z niej służyły jako wsparcie dla biedniejszych studentów;
– Ottestrasse nazwano na cześć obywatela Juliusa Otte, kupca, który zmarł w 1883 roku, zapisując miastu sumę 15,000 marek na cele dobroczynne i 6,000 marek na upiększenie miejskich zieleńców;
– Konsul Hermann Küster, Patron Küsterstrasse – przekazał był miastu w 1881 roku, w dniu swoich Złotych Godów, sumę 37,500 marek na cele dobroczynne i dalszych 6,000 na powiększenie lasku Waldkater;
– Schraderplatz nazwano na cześć zmarłego w 1923 roku księgarza i Honorowego Obywatela Stolpu, pana Schradera, który założył był obydwa parki w lasach miasta: Waldkater i Waldkatze;
– Seyfertstrasse otrzymała swą nazwę od nazwiska obywatela Seyferta, Tajnego Radcy Trybunału, który w 1871 roku zapisał był dla biednych sumę 2,000 ówczesnych talarów;
– Patron Franz-Nitschke-Strasse, obywatel Franz Nitschke, właściciel fabryki, ufundował był w 1913 roku (w 40. rocznicę powstania swego zakładu, Ostdeutsche Fahrzeugfabrik) sumę 5,000 marek dla biedniejszych czeladników w rzemiośle, którzy chcieli uczęszczać do technikum;
– Obywatel Otto Berndt, adwokat i przewodniczący zespołu deputowanych miasta do Parlamentu Prowincji, Patron Otto-Berndtstrasse, poległ bohatersko podczas Wojny Światowej;
– Obywatel Schüler, adwokat, Patron Schülerstrasse, był przewodniczącym Rady Miejskiej w trudnych latach klęski, tj. 1918/19;
– Neumanns-Aue otrzymała swą nazwę dla uczczenia dyplomowanego mistrza-leśnika Wilhelma Neumanna, który od czasu przejścia na emeryturę wciąż wzorowo opiekuje się obydwoma lasami, znajdującymi się w granicach powiatu miejskiego Stolp;
– Spechtwiese, łąkę koło lasku Waldkatze, nazwano na cześć jej dawnych właścicieli, rodziny Spechtów;
– Leśniczówkę Hildebrandshof nazwano na cześć obywatela Hildebranda, który w drugiej połowie ubiegłego stulecia zarządzał zalesianymi terenami;
– Ulica prowadząca od Dt. Plassow do leśniczówki Hildebrandshof – nosi imię Försterweg;
– Papenfussens Himmelfahrt – to ludowa nazwa miejsca, w którym Kramper Kirchsteig przecina wąwóz. W tym miejscu bowiem, w noc Wniebowstąpienia 1908 roku, zginął tragicznie dorożkarz ze Stolpu nazwiskiem Eduard Papenfuß. Poprzedniego dnia świętował był urodziny swojej matki w Dt. Plassow i dopiero w nocy ruszył w drogę powrotną do domu. Przy Plassower Kirchhof pomylił drogi: zamiast w prawo, w stronę Stolpu, skręcił w lewo; na jednym z wybojów pojazd nagle wyrzuciło w górę jak z procy, po czym zaprzęg runął do wąwozu. Rano w Dniu Wniebowstąpienia mieszkańcy Krampe znaleźli tam konie w porwanych uprzężach, zniszczony pojazd i martwego dorożkarza Papenfussa;
– Za dobrych czasów przed recesją, obywatel Adolf Bernhardt był właścicielem hotelu Franziskaner, kilku winiarni, zwanych Ratsweinstuben i 300 morgów ziemi. W 1931 roku, rozporządzeniem Magistratu – dwór na terenie dawnego majątku pana Bernhardta przy Brüskower Weg, otrzymał nazwę Bernhardtshof.
– Ulice w rejonie lotniska otrzymały imiona lotników wojskowych z czasów Wojny Światowej: Immelmann-, Bölcke- i Richthofenstrasse.
– Kiedy w 1924 roku Stolp odwiedził był znany reformator rolny, pan Adolf Damaschke – jedną z ulic miasta nazwano jego imieniem.

Na koniec wymieńmy raz jeszcze Hindenburgstrasse (dawniej Präsidentenstrasse) i [Adolf] Hitlerstrasse (to dawniejsza Bahnhofstrasse).

Wojciech M. Wachniewski