Orły i Gryfy. Kaszubsko – pomorscy Kazimierze a Kaziuki

KAZIUKI  to od ponad czterystu lat  odbywający się wypełniony pochodami przebierańców jarmark  w Wilnie w dzień św. Kazimierza Królewicza Polski. Współcześnie święto Kaziuków obchodzone jest w Polsce w środowiskach byłych Wilniuków którzy osiedlili się m.in. na Pomorzu.

Św. Kazimierz

To syn króla Kazimierza Jagiellończyka , noszący za ojcem również to imię lecz dla rozróżnienia  zwany jest Kazimierzem Królewiczem Jagiellończykiem Urodził się  3.10.1458 r. na Wawelu (zmarł 4. marca 1484 r. w Grodnie) jako drugi syn króla Kazimierza i Elżbiety Rakuszanki . Jego wychowawcą, jak i pozostałych braci, był ks. Jan Długosz.

Młody królewicz w 1471 roku poprowadził polską wyprawę wojenną na Węgry (dowodził nią Piotr Dunin) aby wspomóc bunt jaki wybuchł przeciwko tam panującemu  Maciejowi Korwinowi. Królewicz liczył iż obejmie tam władzę ale wyprawa zakończyła się porażką. Ponadto podczas niej  dochodziło do rabunków, buntów nieopłaconego rycerstwa i gwałtów, co było dużym przeżyciem dla wówczas trzynastoletniego, wrażliwego Królewicza.

Pomimo przeżyć nieudanej wyprawy na Węgry, pozostawał pod wpływem heroicznej legendy stryja Władysława Warneńczyka, powodując do napisania żywotu tego polsko-węgierskiego króla.

Od  1475 roku  Królewicz Kazimierz , jako uznany następcą tronu, zostaje wprowadzany przez ojca w sztukę  sprawowania władzy.  M.in. brał udział w posiedzeniach rady koronnej,  w wyprawie do Prus. W tym czasie  wraz z ojcem przebywał na Litwie, gdzie domagano się aby został samoistnym księciem  litewskiego państwa, którego ustanowienia się domagano,  co spotkało się z zdecydowaną odmową króla. .

Od 1481  do 1483 królewicz Kazimierz rezydując w Radomiu , był namiestnikiem ojca w królestwie, nosząc tytuł  „secundogentis regis Poloniae”.

Niestety królewicza zaczęły coraz bardziej trapić dolegliwości. Okazało się, że jest chory na gruźlicę. W  1483 roku powraca do Wilna i pomimo postępującej choroby brał udział w zarządzaniu państwem. Pod koniec  tego roku wraz z ojcem wybrał się w podróż do  Lublina na zjazd szlachty królestwa, lecz ze względu na coraz bardziej pogarszający się stan zdrowia zatrzymał się w Grodnie . W lutym 1484 roku po informacji o ciężkim stanie zdrowia syna, król Kazimierz przerywając  obrady lubelskie, powrócił do Grodna. Tu 4 marca 1484 roku królewicz Kazimierz w jego obecności  umiera.  Po śmierci został pochowany w Kaplicy św. Kazimierza w katedrze wileńskiej.

Śmierć młodego królewicza wzbudziła w Polsce i na Litwie poruszenie. Pojawiły się sławiące królewicza wypowiedzi i epitafia, a także żądania i opinie o charakterze polityczno narodowo-litewskim, które zapoczątkowały starania o jego kanonizację.

Ówczesna Litwa, która już  od 200 lat była chrześcijańskim księstwem nie miała dotąd  swego świętego patrona rodzimego pochodzenia. Możnowładcy litewscy dobrze wspominali królewicza, który za życia był ich kandydatem do wielkoksiążęcego stolca. Ponadto młodo zmarły, Kazimierz , który miał opinię sprawiedliwego i pobożnego, a ponadto wywodząc się z litewskiego rodu zostając świętym  dodałby splendoru dynastii Jagiellonów.

Te opinie i starania zostały uwieńczone w 1602 roku w którym papież Klemens VIII kanonizował go na świętego, który jednocześnie został  patronem Litwy.

*

Kazimierz – jest imieniem staropolskim (współcześnie jest nieczęsto nadawane )  pochodzi od imienia Kazimir co oznacza „ten, który (niech) niszczy pokój”

Kazimierz było imieniem dynastycznym  naszych królów z dynastii Piastów i Jagiellonów ale nie tylko… bo także jest to Imię naszych rodzimych książąt kaszubsko pomorskich …których w okresie państwa- księstwa zachodniopomorskiego Gryfitów (XII- XVII w) na 53 odnotowanych w naszej historii – 6  nosiło to imię…

Gryfy

Kazimierz I zginął w jednej z bitew z Brandenburczykami (zm. 1180 r)

Kazimierz II. Był pierwszym z Gryfitów, który z rycerzami pomorskimi wyruszył do Ziemi Świętej, podczas tej wyprawy zmarł (1180-1220) .

Obaj panowali w wyodrębnionym okręgu Demmin.

Kazimierz III z linii książąt szczecińskich (1348-1372) – panował w Księstwie Szczecińskim, jakie otrzymał w lenno od cesarza niemieckiego,  przez co był księciem Rzeszy. Został śmiertelnie ranny podczas wojny z Brandenburgią.

Kazimierz IV zw. Kaźkiem Słupskim (1351-1377) syn Bogusława V (1317/18-1374) księcia słupskiego i Elżbiety Kazimierzównej c. króla Polski Kazimierza Wielkiego- został usynowiony przez dziadka – Kazimierza Wielkiego przez co miał szanse na objęcie tronu polskiego. Był księciem dobrzyńskim, inowrocławskim i słupskim. Został śmiertelnie  ranny podczas oblegania zamku Złotoryi nad Drwęcą, zmarł bezpotomnie w Bydgoszczy. Został pochowany w kościele klasztornym w Byszewie (Koronowo)

Kazimierz V  z linii książąt szczecińskich ( zm. 1435)  Brał udział w bitwie pod Grunwaldem po stronie Krzyżaków, gdzie dostał się do niewoli polskiej z której wykupił go Bogusław VII – Książę Słupski. Odniósł zwycięstwo w bitwie nad Brandenburgią na Grobli Kremskiej.  Pochowany został w kościele na zamku w Szczecinie.

Kazimierz VI (1557-1605)  z linii Zjednoczonego Księstwa Zachodniopomorskiego – Bogusława X Wielkiego. Kształcił się w Greifswaldzie i Wittenberdze. W 1573 został biskupem kamieńskim. Podróżował po Europie  był m.in. w Włoszech, był u papieża. W trakcie jego panowania Koszalin stał się stolicą, rezydencja  książąt – biskupów. W 1592 roku zbudował zamek w Kazimierzu Pomorskim.. Z powodu choroby zrezygnował z rządów w księstwie  szczecińskim i osiadł w Darłowie, gdzie zmarł w 1605 roku. Pochowany jest w krypcie kościoła zamkowego w Szczecinie.

Kazimierz Pomorski (do 1945 niem. Kasimirsburg )– nazwa pochodzi od Kazimierza VI który tu  w 1592 roku wybudował zamek. Dzisiaj nie ma po nim żadnego śladu, jest tylko wiadomo w jakim  miejscu się wznosił. W pobliżu pozostał fragment zamkowej alei parkowej  i brama przejazdowa do starych zabudowań gospodarczych. Dzisiaj Kazimierz Pomorski to osada leżącą nad strugą Strzeżenicą. Administracyjnie  należy ona do gminy Będzino w powiecie koszalińskim.

Orły

Z szczególna atencja Kaszubi – Pomorzanie  otaczają pamięć Królów Polskich  noszących imię Kazimierz a zwłaszcza:

Kazimierza Wielkiego (30.04.1310-5.11.1370), którego on  i jego żona Aldona Księżniczka Litewska  z rodu księcia Giedymina – byli rodzicami  Elżbiety Kazimierzównej  (1326-1361) żony księcia słupskiego Bogusława V (1317/18- 1374).  Z tego związku urodził się książę  Kazimierz IV zw. Kaźkiem Słupskim. Król Kazimierz Wielki będąc na Pomorzu w Szczecinku, po pogrzebie córki ks. Elżbiety Kazimierzównej  , zabrał do siebie  na dwór krakowski  ich dzieci: 15 letnią księżniczkę Elżbietę Słupska 1346-1393 (późniejszą żonę cesarza Karola IV)  i 10 letniego Kazimierza w/w później zwanego Kaźkiem Słupskim, którego usynowił widząc go jako sukcesora na tronie polskim.

Kazimierz Jagiellończyk  (1427- 1492), ojciec w/w świętego Kazimierza Królewicza , patrona Litwy i bliskiej nam księżniczki Anny Jagiellonki ( 1476-1503) c. Elżbiety Rakuszanki, która została żoną Bogusława X Wielkiego Gryfity –  1454-1523. Z tego małżeństwa urodzili się następcy na pomorskim stolcu książęcym Jerzy I (1493-1531)i Barnim XI Stary, przez co m.in. zostało przedłużone panowanie rodu Gryfitów na Pomorzu Zachodnim o 144 lata. Ostatnim z tego rodu był panujący na Pomorzu  książę  Bogusław XIV (1580-1637) . Po jego śmierci dotąd suwerenne państwo zostało rozebrane i podzielonę pomiędzy Brandenburgię i Szwecję

*

W dniu świętego Kazimierza – Fundacja Naji Goche za pośrednictwem Gazety Kaszubskiej  – wszystkim  współczesnym kaszubskim Kazimierzom – składa  najserdeczniejsze życzenia,  na ręce jednych z nich:

• senatora Kazimierza Kleiny,
• ministra – posła  Kazimierza  Plocke;
• red. Kazimierza Kopp Ostrowskiego, z Chojnic który ostatnio otrzymał  wyróżnienie Fundacji Naji Goche: Bazuna – Ten co pokonał Smantka;
• Kazimierza Formeli- z Kartuz – członka Rady Naczelnej ZKP
• Kazimierza Zorna  – prezesa Oddziału ZKP w Gdyni
• Kazimierza Bistronia  – nauczyciela – dyrektora Gimnazjum Im. Pisarzy Kaszubskich w Luzinie;
• Kazimierza Rinka z Tucholi – poety; regionalisty Borów i Ziemi Tucholskiej
• Kazimierza Kostki z Wodnicy k/Ustki – artysty rzeźbiarza ; członka Honorowej Kapituły Fundacji Naji Goche
• Kazimierza Olejnika sołtysa w Borowym Młynie
• Kazimierza Kiedrowskiego –  kaszebsciego gbura – rolnika, wiejskiego działacza kaszubskiego z Zapcenia.

Wiwat nam Kazimierzów  – Kaszubski Stan !!!

Zbigniew Talewski

gochy@op.pl