Zbigniew Brzeziński – doradca ds. bezpieczeństwa wolnego świata

ABC biografii Zbigniewa Brzezińskiego przedstawia się następująco. Urodził się w niepodległej, II Rzeczypospolitej, dnia 28 marca 1928 roku w Warszawie. Jego rodowód sięgał dawnej rodziny szlacheckiej. Ojciec Tadeusz Brzeziński był dyplomatą, matka Leonia pochodziła z rodziny Roman. Z uwagi na zawód ojca Zbigniew prawie zawsze mieszkał za granicą, od 1938 roku w Ameryce. Początkowo Brzezińscy żyli w Kanadzie. Tu Zbigniew studiował nauki polityczne i ekonomie, i uzyskał tytuł magistra. Od 1950 roku praktycznie na zawsze Z. Brzeziński osiadł w USA (na 67 lat). Studiował na sławnym Uniwersytecie Harvarda, gdzie w 1953 roku obronił prace doktorską. Tutaj został wykładowca w katedrze nauki o państwie. Z czasem wyspecjalizował się w znawstwie systemów totalitarnych. Został jednym z najwybitniejszych sowietologów. W kolejnych latach Z. Brzeziński pracował na Uniwersytecie Columbia. W 1960 roku zaangażował się w kampanię prezydencką Johna Kennedy’ego. Rok później został dyrektorem Instytutu Badań nad Komunizmem. W mediach występował jako komentator amerykańskiej polityki zagranicznej. W 1970 roku wyjechał na półroczne stypendium do Japonii. W 1973 roku został przewodniczącym Komisji Trójstronnej mającej na celu budowę współpracy USA, krajów zachodnioeuropejskich i Japonii. W 1976 r. Z. Brzeziński poparł Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, dostrzegając szansę na walkę o prawa człowieka i obywatela w Europie Wschodniej.       

Do wielkiej polityki trafił Z. Brzeziński za sprawa administracji J. Cartera, w której był doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego (1977-1981). W tej roli formułował podstawowe i ofensywne cele polityki zagranicznej USA. Z praw człowieka uczynił skuteczny instrument w polityce europejskiej. Konsekwentnie dążył do ograniczania wpływów ZSRR i komunizmu w świecie. Zabiegał o wzmocnienie pozycji USA na Bliskim Wschodzie i w rejonie Oceanu Indyjskiego. W latach 1980-1981 wspierał ruch „Solidarności” i przestrzegał ZSRR przed nieprzewidywalnymi skutkami w wypadku interwencji radzieckiej w Polsce. Po zakończeniu misji rządowej Z. Brzeziński związał się z Centrum Badań Strategicznych i Międzynarodowych Georgetown University. Powrócił też do wykładów na Uniwersytecie Columbia. Dużo pisał i komentował w zakresie wydarzeń i stosunków międzynarodowych. Podkreślał, że zachodni model cywilizacji reprezentowany przez USA, Europę Zachodnią i Japonię wygra ostatecznie walkę ideologiczna i filozoficzną z blokiem radzieckim. Docenił szansę dla pokoju światowego i zmian geopolitycznych wskutek pierestrojki Michaiła Gorbaczowa. Później nawiązał realną współpracę z administracją George’a Busha. Po rozpadzie bloku radzieckiego, kilkakrotnie przebywał w Warszawie i spotykał się z najwyższymi władzami wolnej, demokratycznej Polski. W sferze globalnej poświęcił się definiowaniu roli USA w rozwiązywaniu potencjalnych kryzysów światowych. Pozostawał też sceptyczny wobec II wojny w Zatoce Perskiej. Apelował także, aby USA i kraje zachodnie połączyły siły i środki w celu zapobieżenia wybuchom społecznym w państwach postkolonialnych. W 2008 roku Z. Brzeziński z dobrym skutkiem zaangażował się w kampanię prezydencką Baracka Obamy. W płaszczyźnie bezpieczeństwa swojej pierwszej Ojczyzny, był zwolennikiem budowy w Polsce tzw. tarczy antyrakietowej.

1. Brzeziński był zwolennikiem opcji prorodzinnej i osobiście miał szczęśliwą rodzinę. Był żonaty z artystką-rzeźbiarką Emilie Benesz. Państwo Brzezińscy doczekali się dwóch synów tj. Iana i Marka oraz córki Miki, z czasem uznanej dziennikarki.
2. Brzeziński traktował politykę jako powołanie do służby dobru wspólnemu. Niejako przy okazji otrzymał najwyższe amerykańskie i polskie odznaczenia (w tym Prezydencki Medal Wolności, Order Orła Białego). Jako profesor wyedukował istotną część amerykańskiej sfery polityki międzynarodowej (w tym Madelein Albright), którą uczył jak myśleć strategicznie. Jego liczne książki z zakresu stosunków międzynarodowych i globalnych wyzwań światowych, cieszyły się należnym szacunkiem i uznaniem. Kilka z nich wydano w Polsce, w tym „Cztery lata w Białym Domu. Wspomnienia Doradcy do Spraw Bezpieczeństwa Państwa 1977-1981”. Polska również nie zapomniała o swoim wielkim przyjacielu i orędowniku. Kilka miast, w tym Gdańsk (2002)! nadało jemu honorowe obywatelstwo. Z. Brzeziński jest także bohaterem dokumentalnego filmu (TVN, 2013) polskiego (Katarzyny Kolendy-Zaleskiej) pt. „Strateg”. Jak się wydaje, tytuł filmu najlepiej oddaje jego misję naukową i polityczną     

Zbigniew Brzeziński zmarł 26 maja 2017 roku. Dane mu było przeżyć pełne 89 lat. Był najbardziej znanym, poważanym i uznanym Amerykaninem polskiego pochodzenia w XX wieku (obok prof. Jana Karskiego i Jana Nowaka-Jeziorańskiego). W minionym wieku sławą i uznaniem na gruncie amerykańskim dorównywał jemu jedynie mistrz Ignacy Paderewski. Jednakże Z. Brzeziński osiągnął prawdziwe mistrzostwo profesjonalizmu w polityce amerykańskiej. Zarówno jako wspaniały profesor nauk politologicznych, jako doradca i współpracownik kilku prezydentów amerykańskich. Zawsze pamiętał i nie ukrywał swojego polskiego pochodzenia. Dla USA był oddanym Amerykaninem w najważniejszej sferze ich  bezpieczeństwa narodowego. Dla Polski był  orędownikiem jej wolności i demokracji, a po 1989 roku międzynarodowego bezpieczeństwa w systemie NATO i Unii Europejskiej. Z. Brzeziński kilkakrotnie gościł w wolnej Polsce. Rozmawiał z Lechem Wałęsą, Tadeuszem Mazowieckim, Bronisławem Geremkiem i innymi wybitnymi Polakami. Nie przypadkiem też był inicjatorem utworzenia Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności, jak też Polsko-Amerykańskiego Funduszu Przedsiębiorczości. Był również Z. Brzeziński oddany idei wyzwolenia innych narodów spod zależności systemów totalitarnych. Jako wizjoner i profesjonalista odczytywał znaki współczesnych czasów  i nie ukrywał swoich niepokojów i obaw o losy wolnego świata w XXI wieku. W takim też znaczeniu, do końca pozostawał doradca ds. bezpieczeństwa wolnego świata.   

Jan Kulas