12 maja 2017 roku biskup diecezjalny ks. dr Ryszard Kasyna dokonał otwarcia III Areopagu Pelplińskiego. Przywitał zebranych w imieniu organizatorów, w tym Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego (ZKP). Biskup Pelpliński przypomniał, że pierwszy Areopag Pelpliński poświęcony był religijności Pomorza, drugi Szkole na Pomorzu. Obecny III Areopag odwołuje się do „przebogatej żywotności Diecezji Chełmińskiej”, utworzonej w 1243 roku, która nas „ożywia”, dodał bp R. Kasyna. Po słowie Biskupa Pelplińskiego, o wadze i znaczeniu Areopagu mówił również prof. Edmund Wittbrodt, obecny Prezes ZKP. Nasz Prezes nawiązał wprost do legendarnych Spotkań Pelplińskich (1981-2000), zaznaczając, że „coś, co zgubiliśmy, powoli odbudowuje się”. W imieniu Wydziału Teologicznego UMK w Toruniu, również współorganizatora Areopagu, głos zabrał ks. prof. Janusz Szulist, przypominając, że historia jest nauczycielką życia.
III Areopag Pelpliński wzorem dotychczasowych doświadczeń zaplanowany został na 2 dni. Pierwszego dnia odbył się I panel wykładowy, który poprowadził Łukasz Grzędzicki, obecny wiceprezes ZKP. Wpierw wysłuchano znakomitego i niezwykle erudycyjnego wykładu ks. prof. Anastazego Nadolnego pt. Utworzenie i organizacja Diecezji Pelplińskiej. Ten współczesny pelpliński mędrzec nakreślił na szerokim tle historyczno-społecznym powstanie, warunki i okoliczności powstania Diecezji Pelplińskiej. Profesor nie ukrywał, że reforma papieża Jana Pawła II z 25 marca 1992 roku była swoistym „trzęsieniem ziemi w polskim Kościele”, ale została wprowadzona z powodów pastoralnych. Autorytet Papieża-Polaka i wyraźne wyłuszczenie celów reorganizacji polskiego Kościoła „na kolejne pokolenia”, zapewniły jej skuteczną realizację. W sumie powstało 40 diecezji na czele z 13. archidiecezjami. Dla nas, Pomorzan, niezwykle ważne było erygowanie Archidiecezji Gdańskiej (z abp. T. Gocłowskim na czele). Dnia 24 maja 1992 r. wraz z nowym Biskupem Pelplińskim prof. dr hab. Janem Bernardem Szlagą rozpoczął się twórczy żywot Diecezji Pelplińskiej. W ramach I panelu prelekcję wygłosiła również Bożena Ugowska (z Rady Języka Kaszubskiego) na temat: Rozwój i popularyzacja nabożeństw w języku kaszubskim na obszarze dawnej Diecezji Chełmińskiej – rys historyczny i współczesne realia. Prelegentka kompetentnie ukazała ewolucję i znaczenie kulturowe języka kaszubskiego w nabożeństwach. Wskazała też na głębokie konsekwencje okresu reformacji dla upowszechniania się kultury języka niemieckiego. Po wysłuchaniu powyższych wykładów, odbyła się zwięzła i bardzo ciekawa dyskusja. M.in. niżej podpisany wskazał na ówczesne realia społeczno-polityczne na terenie ówczesnego woj. gdańskiego i kapitalną rolę w budowie Diecezji Pelplińskiej księdza i biskupa rodem z Kaszub, z Gdyni, Jana B. Szlagi. Rozmowy i dyskusje na tematy I panelu kontynuowano także przy stole refektarza Collegium Marianum. Pierwszy dzień III Areopagu Pelplińskiego zakończył się promocją książki dr Krzysztofa Kordy – biografii historycznej ks. ppłk Józefa Wryczy (1884-1961).
Drugiego dnia III Areopagu Pelplińskiego w ramach II panelu, prowadzonego przez ks. prof. Janusza Szulista, wysłuchano z dużym zainteresowaniem dwóch wykładów. W pierwszym ks. prof. Henryk Skorowski (rodem z Rumi) zaprezentował temat: Kościół w Polsce wobec współczesnych dylematów aksjologicznych. Prelegent z najwyższym znawstwem i ze swadą zaprezentował temat w szerokim kontekście wielkich przemian społecznych, politycznych, gospodarczych i kulturowych. Pomimo różnych niedostatków i wygłaszanych tu i owdzie krytyk, ks. Profesor skonstatował, że „jestem dumny z tych przemian”. Oczywiście ocena pozytywna nie oznacza bezkrytyczności, a nawet dodał, przeciwnie „Kościół w Polsce musi być krytyczny”. Prelegent odwoływał się do nauczania Jana Pawła II i dorobku ks. prof. Janusza Pasierba. Podkreślał, albowiem nośnikiem wartości była kultura. I niewątpliwie wartości kształtują jakość życia publicznego. Fundamentem wartości jest Kościół. Spór o koncepcję wartości leży u podstaw naszej rzeczywistości. Wolność, godność człowieka i dialog – to wymiary urzeczywistniania systemu wartości, przekonywał znakomity prelegent. W ramach niezbędnego dialogu, którego etos zarysował w swoim czasie, w klasycznym ujęciu, (śp.) ks. prof. Józef Tischner, możliwe i wskazane jest wspólne poszukiwanie wartości, spuentował ks. prof. H. Skorowski. W tym procesie konieczna jest tolerancja, która nie oznacza rezygnacji z swoich poglądów. Naturalnie przy poszanowaniu osoby, partnera dialogu, dochodzi do koniecznego kompromisu. W ramach tego panelu dr Michał Białkowski przybliżył zebranym temat: Posoborowe projekty reformy struktur kościelnych w Polsce w latach 60. i 70. XX wieku. Prelegent pokazał ówczesne realia i rolę w dziele soborowym Episkopatu Polski pod przewodnictwem wielkiego Prymasa Tysiąclecia ks. kardynała Stefana Wyszyńskiego. Następnie szereg ciekawych uwag i spostrzeżeń zgłoszono w dyskusji.
Ostatni panel III Areopagu Pelplińskiego poprowadził dr Michał Kargul. Zaprezentowano w jego ramach dwa kolejne ważkie tematy. Prof. Waldemar Rozynkowski omówił: Ruchy i stowarzyszenia w Diecezji Chełmińskiej, a następnie w Diecezji Toruńskiej. Profesor na podstawie dziedzictwa historycznego, rozważał problemy i bariery oraz szanse w rozwoju ruchów i wspólnot katolickich. Profesor nie krył żalu, z powodu zjawisk kryzysowych np. w Akcji Katolickiej i Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży (KSM) na terenie Diecezji Toruńskiej. Zwrócił też uwagę, że odgórne inicjatywy organizacyjne, nie przetrwały próby doświadczeń współczesności. Ale, podkreślił, jakość i rozwój ruchów oraz wspólnot religijnych najbardziej zależy od proboszcza i biskupa w diecezji. Trzeci panel zakończył Józef Belgrau, kompetentnie prezentując wizerunki biskupów chełmińskich drugiej połowy XIX wieku i początku XX wieku, głównie w kontekście spraw narodowościowych na Pomorzu Gdańskim. I ten panel zwieńczyła ciekawa i „poszukująca” dyskusja.
Chyba można i trzeba pokusić się o kilka wniosków podsumowujących III Areopag Pelpliński. Po pierwsze, merytorycznie odbywał się na wysokim i twórczym poziomie. Biblioteka Diecezjalna im. Biskupa Jana Bernarda Szlagi w Pelplinie, to dobre miejsce do wspólnego poszukiwania dobra, prawdy, mądrości, uniwersalnych wartości i może piękna, ale nad terminem kolejnego Areopagu, w kontekście szerszej przyszłości, warto głębiej zastanowić się. Po drugie, wskazana byłaby pewna korekta w konstrukcji tej formuły konferencji popularno-naukowej, to znaczy bardziej syntetyczne prelekcje (ok. 20 minut), wzbogacone trochę elektroniczną prezentacją i odesłaniem do źródeł, oraz zarezerwowaniem większej porcji czasu na dyskusję. Po trzecie, całkiem dobrze sprawdza się współpraca kilku ośrodków życia akademickiego (Pelplin, Toruń, Gdańsk, Warszawa). Może jedynie w większym stopniu warto by doprosić profesorów Uniwersytetu Gdańskiego. Po czwarte, konieczna jest klasyczna publikacja materiałów pokonferencyjnych (w tym roku ich zabrakło), ale to można jeszcze uzupełnić. Po piąte, w sumie bogate dzieło Areopagu trzeba bardziej zakotwiczyć w naszych parafiach i dekanatach. Promocja organizacyjna przyszłego IV Areopagu Pelplińskiego, jak się wydaje, powinna odbywać się w szerszej skali, z dużo większym zaangażowaniem mediów, ale i wspólnot parafialnych!
I na sam koniec, na III Areopagu Pelplińskim przekazano wiele ciekawych, profesjonalnych i mądrych treści. Trzeba z nimi dotrzeć do młodzieży. To bardzo ważne. I warto, raz jeszcze, odwołać się do mądrości i przesłania ks. prof. H. Skorowskiego z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie: „Może to zaowocować poszukiwaniem wspólnych wartości”. Dodajmy, wartości, które uczą, wychowują i zakorzeniają.
Jan Kulas
