Pielgrzymka 1991 roku do Polski, formalnie czwarta w kolejności, rzadko jest przypominana i wspominana. Może bardziej przez młodzież niż starsze pokolenie Polaków. Formalnie pielgrzymka składała się z dwóch części. A mianowicie klasycznej wizyty duszpasterskiej w dniach 1-9 czerwca 1991 roku. W tych pamiętnych dniach Jan Paweł II spotkał się z rodakami w następujących miejscowościach: Koszalin, Przemyśl, Rzeszów, Lubaczów, Kielce, Radom, Łomża, Białystok, Olsztyn, Włocławek, Płock i Warszawa. Druga część czwartej podróży do Polski w dniach 13-16 sierpnia 1991 roku, to przede wszystkim Kraków i Jasna Góra z VI Światowymi Dniami Młodzieży. W sumie pielgrzymka trwała prawie 2 tygodnie, podczas których Jan Paweł II nawiedził aż 14 miejscowości. Dla nas, Pomorzan, wymownym akcentem była wizyta papieska w Koszalinie, blisko Bałtyku.
W 2005 roku, po śmierci Jana Pawła II (2 kwietnia 21:37)), wszyscy go opłakiwali. Na kilka dni wyciszyły się media, zniknął świat reklam i nieustannych kłótni politycznych. Właśnie wtedy kardynał Franciszek Macharski przywołał bolesne wspomnienia: „Dziś płaczemy po naszym Janie Pawle, ale był taki czas, kiedy On płakał z naszego powodu”, mówił Kardynał, „czas kiedy bardzo cierpiał przez nas, bo nie chcieliśmy Jego i nie chcieliśmy słuchać tego, co chciał nam powiedzieć”. To było właśnie podczas pierwszej pielgrzymi do wolnej (już) Polski w 1991 roku. Naturalnie ta gorzka i złożona prawda o nas samych, w połowie 2016 roku, ma wciąż swoje dalsze konsekwencje. Pomimo upływu 25. lat od tamtej Pielgrzymki, z pewnością warto powrócić do jej przesłania i rad oraz wskazań duszpasterskich, wypływających z Dekalogu naszej wiary i wprost z nauczania Jana Pawła II.
W Koszalinie Jan Paweł II przypomniał: „Nie będziesz miał bogów cudzych przede Mną”, a „bez Boga pozostają ruiny ludzkiej moralności”. „Znad Bałtyku” prosił Papież-Polak o przestrzeganie całego Dekalogu, który w całości tutaj zacytował, dodając, że „od tych dziesięciu prostych słów zależy przyszłość człowieka i społeczeństw. Przyszłość narodu, państwa, Europy, świata”. Właśnie w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej nad Bałtykiem, Jan Paweł II podziękował symbolicznie „za ten wiatr od morza, który nas tutaj dosięgnął zaraz po przybyciu na lotnisko i pokazał, jaki bywa”.
W Rzeszowie Jan Paweł II mówił o fundamencie naszej wiary. Dlatego skonstatował: „Dziś trzeba nowej wiary i nowej nadziei, i nowej miłości. Trzeba odnawiać świadomość prawa Bożego i odkupienia w Chrystusie”. Tak, „aby dom naszego życia – osób, rodzin, narodu i społeczeństwa – pozostawał utwierdzony na skale…Na skale Bożych przykazań, na skale Ewangelii. Na skale, którą jest Chrystus”.
W Lubaczowie Papież zarysował program społecznej odnowy. Przywołał podstawową hierarchię wartości, wskazując, że „dla człowieka, dla ludzkich wspólnot, narodów i społeczeństw ważniejszym jest być niż mieć. Ważniejszym jest, kim się jest, niż to, ile się posiada”. Wartości materialnych trzeba szukać i używać „zgodnie z Jego wolą”. I „dlatego przed błędem postaw konsumpcjonistycznych należy przestrzegać również społeczeństwa biedne”, podkreślił Jan Paweł II. A w kontekście reformy gospodarczej, „jaka dokonuje się w naszej Ojczyźnie, powinien jej towarzyszyć wzrost zmysłu społecznego, coraz bardziej powszechna troska o dobro wspólne, zauważanie ludzi najbiedniejszych i najbardziej potrzebujących, a również życzliwość dla cudzoziemców, którzy przyjeżdżają tutaj w poszukiwaniu chleba”. Papież stawia także odważne pytanie: „Czy jednak nie zostaliśmy zdominowani przez to, co jest – mimo wszystko – mniej ważne?”
W Kielcach Jan Paweł II apelował i perswadował: „Tak, trzeba wychowania do wolności, trzeba dojrzałej wolności. Tylko na takiej może się opierać społeczeństwo, naród, wszystkie dziedziny jego życia, ale nie można stwarzać fikcji wolności, która rzekomo człowieka wyzwala a właściwie go zniewala i znieprawia. Z tego trzeba zrobić rachunek sumienia u progu III Rzeczypospolitej”. Nasz Papież nie ukrywał rozżalenia do swych rodaków, tych wszystkich, „którzy lekkomyślnie podchodzicie do tych spraw, zrozumcie, że te sprawy nie mogą mnie nie obchodzić, nie mogą mnie nie boleć! Was też powinny boleć! Łatwo jest niszczyć, trudniej odbudowywać… Trzeba intensywnie odbudowywać”. Wyjaśniał, że tak mówi z troską, „ponieważ to jest moja matka, ta ziemia! To jest moja matka, ta Ojczyzna!”
We Włocławku Jan Paweł II skupił uwagę wiernych na miłości małżeńskiej i kulturze. „I działa w sercach ludzkich miłość, która jest z Ducha Świętego”, zaznaczył, ale idzie o to, aby „nie dać się uwikłać całej tej cywilizacji pożądania i użycia, która panoszy się wśród nas i nadaje sobie nazwę europejskości, panoszy się wśród nas, korzystając z różnych środków przekazu i uwodzenia”. Papież odniósł się do podstaw ludzkiej kultury, przypominając, że „Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo”. I dlatego czyni go wrażliwym na działanie Ducha: „Ducha Prawdy, Dobra i Piękna. To są przecież odwieczne wymiary wszelkiej kultury i każdej z ludzkich kultur”. I dodał „także i naszej, polskiej – tej, która stanowi o nas poprzez stulecia naszych dziejów”. We Włocławku, nieopodal męczeńskiej śmierci księdza Jerzego, Papież prosił o „wzmocnienie siły człowieka wewnętrznego”.
I na zakończenie wspomnę nauczanie papieskie z Płocka i Warszawy. „Trudna jest ta wolność, którą mamy”, słyszał Jan Paweł II. I odpowiadał: „Wolność jest trudna. Wolność jest trudna, trzeba się jej uczyć, trzeba się uczyć być prawdziwie wolnym tak, ażeby nasza wolność nie stawała się naszą własną niewolą, zniewoleniem wewnętrznym”. Pół żartem, pół serio puentował: „Pozwólcie mi być dobrej myśli i pomóżcie papieżowi, żeby się nie musiał martwić”. W stolicy Jan Paweł II mówił wprost: „Ja kocham mój naród… a teraz nie jest mi obojętna ta nowa próba wolności… Odpowiedź jest jedna: jest nią przykazanie miłości. I Papież konsekwentnie nauczał: „Wolność, do której wyzwala nas Chrystus, to jest orędzie Dobrej Nowiny i orędzie Chrystusowej wolności, które kształtuje dzieje Europy przez dwa tysiące lat. Wolność do której wyzwala nas Chrystus…”
Jan Kulas
