Kto na straży Konstytucji RP?

Nikt w kampanii wyborczej do Sejmu RP nie zapowiadał gwałtownych zmian ustrojowych. Zwycięzcy deklarowali m.in. duże materialne wsparcie rodziny, wcześniejsze przejście na emerytury i zwolnienia podatkowe. W tym wszystkim bardzo mało mówi się o projekcie budżetu państwa na 2016 rok. A przecież to stan kasy państwowej warunkuje możliwości realizacji nowych świadczeń społecznych. Ale nade wszystko pierwsze dni grudniowe 2015 roku zdominowała wielka batalia o Trybunał Konstytucyjny.

Wszystko wskazuje na to, że za rządów PiS często będziemy zaglądać do Konstytucji RP. W świetle ostatnich okoliczności w Sejmie RP należy przypomnieć kilka podstawowych prawd konstytucyjnych. Po pierwsze, prawa i wolności obywatelskie określa szeroko konstytucja RP. Dokładniej mówiąc jej drugi rozdział zatytułowany „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, poświęca tej najważniejszej dla nas kwestii 56 artykułów. Ściślej idzie o konstytucyjne artykuły nr 30-86. Konstytucja i ustawy określają sposób i możliwości korzystania z naszych praw i wykonywania pewnych obowiązków. Na straży Konstytucji i systemu prawnego stoi właśnie Trybunał Konstytucyjny. W tym też znaczeniu Trybunał Konstytucyjny stoi na straży naszych praw! I dlatego przede wszystkim Trybunał jest tak bardzo ważny dla obywateli. Dlatego też nie znajduje żadnego usprawiedliwienia praktyka wieczornych i nocnych prac w Sejmie RP przy ograniczaniu roli Trybunału Konstytucyjnego. Jak wiadomo w Sejmie zdominowanym przez polityków PiS.

Konstytucja RP wyraźnie określa status i rolę Trybunału Konstytucyjnego. Artykuł 188 mówi jednoznacznie, że tylko Trybunał Konstytucyjny orzeka o zgodności ustaw i przepisów prawa z Konstytucją. Bardzo ważny jest również artykuł 189 Konstytucji, który stwierdza, że „Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa”. Zatem nawet partii okresowo dominująca na polskiej scenie politycznej, powinna poszanować te zapisy konstytucyjne.

Naturalnie bardzo ważna jest rola Prezydenta RP w poszanowaniu Konstytucji RP i najwyższej o nią staranności. W tych dnach profesorowie Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego bardzo wyraźnie (głośno i odważnie) przypomnieli swojemu absolwentowi Andrzejowi Dudzie o jego podstawowych obowiązkach konstytucyjnych jako Prezydenta RP. Zajrzyjmy raz jeszcze do Konstytucji RP. Szczegółowo uprawnienia i status Urzędu Prezydenta RP określa rozdział V Konstytucji RP: „Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej”. Jej artykuł 126 ustęp drugi nakłada na Prezydenta RP zasadniczy obowiązek, zacytujmy, „Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji”. Zatem Prezydent RP czuwając nad przestrzeganiem Konstytucji RP, powinien stanowić wzór i przykład dla obywateli oraz instytucji życia publicznego. Nie przypadkiem też kadencja Prezydenta RP jest dłuższa niż Sejmu. W żadnym wypadku jednak, Prezydent RP nie może podlegać woli i interesom żadnej większości w parlamencie. Dlatego zaniepokoiło mnie orędzie (bardzo krótkie) prezydenta Andrzeja Dudy z 3 grudnia 2015 roku. I to z dwóch ważkich powodów. Po pierwsze, z pominięcia w jego orędziu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z tegoż dnia. A chyba wszyscy na to czekaliśmy, co powie Prezydent RP? Po drugie, z niebezpiecznej dla obywateli, jak się wydaje, deklaracji, że Prezydent RP w kwestiach kluczowych dla roli i kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, kierował się … „wolą nowo wyłonionego Sejmu”.

Jan Kulas