fot. konflikty.wp.pl

Stefan Bałuk, jeden z ostatnich żyjących cichociemnych kończy dziś 100 lat. Był uczestnikiem wojny obronnej z 1939 roku oraz brał udział w powstaniu warszawskim jako jeden z 89 cichociemnych. Od 2006 roku generał brygady Wojska Polskiego w stanie spoczynku.

fot. konflikty.wp.pl
fot. konflikty.wp.pl

II WOJNA ŚWIATOWA

Po ataku Niemiec na Polskę, 6 września 1939 r. zgłosił się ochotniczo do Kadry 9 Batalionu Pancernego w Lublinie, przekształconego w Ośrodek Zapasowy Broni Pancernej nr 2. Z jednostką tą wycofywał się na wschód. Podczas próby ewakuacji na Węgry aresztowany przez wojska radzieckie, po czym zwolniony; kolejny raz aresztowany w Worochcie, zdołał uciec i następnie przedostać się przez Węgry, Rumunię i Bejrut do Francji (20 grudnia 1939). Został wcielony do formowanego tam Wojska Polskiego – 10 Brygady Kawalerii Pancernej płk. Maczka, następnie 10 Pułku Strzelców Konnych. Po klęsce Francji ewakuowany do Wielkiej Brytanii, służył początkowo w 10. Brygadzie Kawalerii Pancernej szkolącej się w Szkocji, po czym w maju 1942 r. zgłosił się na szkolenie wywiadowczo-dywersyjne cichociemnych w szkole wywiadu w Glasgow, które ukończył w stopniu podporucznika.

PIERWSZY SKOK NAD POLSKĄ

Skoczek spadochronowy (cichociemny Stefan Bałuk) w ubraniu ćwiczebnym (battle dress i hauba) przygotowany do skoku z samolotu / fot. Wojskowa Formacja Specjalna GROM
Skoczek spadochronowy (cichociemny Stefan Bałuk) w ubraniu ćwiczebnym (battle dress i hauba) przygotowany do skoku z samolotu / fot. Wojskowa Formacja Specjalna GROM

Dwukrotnie, w grudniu 1943 i styczniu 1944 r. podejmowano próby przerzucenia go z bazy we Włoszech do Polski, lecz z powodu uszkodzenia samolotu, a następnie mgły, samolot powracał. W końcu w nocy 9 kwietnia 1944 r. został pomyślnie zrzucony na spadochronie do Polski, w okolice Tłuszcza (operacja lotnicza „Weller 2”). Podjął w konspiracji służbę w Wydziale Legalizacji Komendy Głównej Armii Krajowej dowodzonym przez Stanisława Jankowskiego „Agatona”, zajmującym się m.in. podrabianiem dokumentów i wywiadem. Przed wybuchem powstania sporządził dokumentację fotograficzną niemieckich umocnień w Warszawie.

POWSTANIE WARSZAWSKIE

Stefan Bałuk podczas powstania warszawskiego w stopniu porucznika. Na zdjęciu widoczne baretki odznaczeń: Virtuti Militari V kl. oraz Krzyż Walecznych. / fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe
Stefan Bałuk podczas powstania warszawskiego w stopniu porucznika. Na zdjęciu widoczne baretki odznaczeń: Virtuti Militari V kl. oraz Krzyż Walecznych. / fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe

Walczył w powstaniu warszawskim w plutonie „Agaton” batalionu „Pięść” Zgrupowania „Radosław” na Woli, Starówce i Żoliborzu. Jego dowódca Stanisław Jankowski, dowódca plutonu „Agaton” mawiał o nim, że „o swoją lajkę i zapas filmów dbał równie jak o stena i magazynki, które dostał w Kampinosie”. Dokumentował też życie powstańcze na zdjęciach. Jego laboratorium fotograficzne mieściło się w kamienicy przy ul. Chłodnej 20. Uczestniczył w kilku śmiałych wypadach w celu nawiązania łączności, m.in. 13/14 sierpnia przedarł się przez pozycje niemieckie w rejonie Dworca Gdańskiego na Żoliborz, dostarczając kwarce do radiostacji płk. Niedzielskiemu „Żywicielowi” , a następnie do Zgrupowania Kampinos, gdzie wykonał wiele zdjęć.

VIRTUTI ZA ODWAGĘ

27 sierpnia przeszedł kanałami z meldunkiem dowódcy Starego Miasta do gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego, za co został odznaczony Orderem Virtuti Militari. Powstanie zakończył w stopniu porucznika. Po kapitulacji powstania w niewoli niemieckiej – internowany w oflagu Gross-Born, z którego 27 stycznia 1945 uciekł i w lutym 1945 r. powrócił do Warszawy.

ODZNACZENIA

  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari
  • Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 2004
  • Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2000
  • Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
  • Krzyż Walecznych – dwukrotnie: 15 i 23 sierpnia 1944
  • Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
  • Krzyż Armii Krajowej
  • Warszawski Krzyż Powstańczy
  • Znak Spadochronowy Armii Krajowej

Bibliografia

  • Stanisław Kopf: Z kamerą w powstańczej Warszawie 1944. Warszawa: Związek Polskich Artystów Fotografików, 1994.
  • Władysław Jewsiewicki: Powstanie warszawskie 1944 okiem polskiej kamery. Warszawa: Interpress, 1989.

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.