Fot. Arch. Kaszubi na szlaku patniczym do Sianowa 2005.

Nie od dziś wiadomo, że ziemia kaszubska stanowi ostoję katolicyzmu i religijności. Mówi się wręcz, iż religijność jest elementarnym oddechem duszy kaszubskiej. Jej materialny wymiar przejawia się w postaci niezliczonych kapliczek, przydrożnych krzyży, kościołów, z prawdziwą perła architektury w postaci cysterskiego kościoła w Kartuzach włącznie.

Religijność kaszubska, wraz z charakterystycznym dla tej społeczności uporem i pracowitością, umożliwiła przetrwanie w trudnych wiekach pod zaborem pruskim i na pograniczu ziem polsko-niemieckich. W modlitwie Kaszubi szukają wsparcia w codziennych zmaganiach z losem. Niemniej religia jest także czynnikiem zespalającym mieszkańców Kaszub. Obok wspólnych spotkań w kościołach, Kaszubi licznie uczestniczą w pielgrzymkach, które stanowią na tym obszarze nieodłączny element praktyk religijnych już od średniowiecza.

Fot. Arch. Kaszubi na szlaku patniczym do Sianowa 2005.

Ruch pielgrzymkowy na Kaszubach skupia się wokół czterech głównych sanktuariów o charakterze regionalnym. Jest to przede wszystkim imponująca Kalwaria Wejherowska, ale także Kościół w Sianowie, Swarzewie i Kartuzach.

Odpusty, drogi krzyżowe i inscenizacje Męki Pańskiej to typowe obrazy w malowniczej scenerii Kalwarii Wejherowskiej. Stanowi ona czwartą kalwarię powstałą w czasach Rzeczpospolitej Szlacheckiej (ukończona w 1666 r).

Kalwaria Wejherowska, zwana także Kaszubską Jerozolimą, już od ponad 300 lat przyciąga rzesze pielgrzymów. Ruch pątniczy rozpoczął się tutaj już pod koniec XVII wieku, zaś w 1678 papież Innocenty XI wydał specjalne brewe, w której zawarta zastała wieczysta ważność uzyskiwanych w „Stolicy Duchowej Kaszub” odpustów zupełnych. Na Kalwarii celebruje się obecnie pięć odpustów, jednak jedynie w dwóch z nich – odpuście Wniebowstąpienia Pańskiego i Trójcy Przenajświętszej – uczestniczą pielgrzymi. Pozostałe trzy mają charakter lokalny.

Fot. Arch. Kaszubska pielgrzymka do Sianowa 2006.

W niedzielę przed Zielonymi Świątkami odbywa się w Kalwarii Wejherowskiej odpust Wniebowstąpienia Pańskiego. Wtedy to na wzgórza wejherowskie ruch pątniczy odbywa się głównie z południowej i środkowej części Kaszub. Z tego właśnie względu często nazywany jest on odpustem lądowym. Z kolei na drugi kalwaryjski odpust Trójcy Świętej, zwany morskim, przybywają głównie Nordy – pielgrzymi z Pucka, Swarzewa, Władysławowa, Oksywia, Rumi, Redy i Kosakowa.

W lipcu i we wrześniu kaszubski ruch pątniczy kieruje się do Sianowa – wsi położonej ok. 12 km od Kartuz. Do Królowej Kaszub pielgrzymowali wierni już od XV wieku. Drewniana figurka Matki Boskiej, według ludowych podań, trzykrotnie cudownie wracała na miejsce, na którym w końcu wybudowano kościół. Co więcej, figurka ta ocalała także z pożarów świątyni w 1480 i 1811 roku. Dzięki tym wydarzeniom ruch pielgrzymkowy w tym sanktuarium znacznie się spotęgował. W XVII wieku do Królowej Kaszub licznie przybywała młodzież kaszubska, która modliła się tam o łaskę szczęśliwego związku małżeńskiego.

Obecnie pielgrzymki ku czci Matki Boskiej Sianowskiej kierują się przede wszystkim z okolic Chwaszczyna, Banina, Żukowa i Miastka. Od kilku lat obserwuje się także ruch pątniczy z Lęborka, Słupska i Smołdzina. Do Królowej Kaszub pielgrzymują wierni z poza granic naszego kraju np. z Litwy, ale też grupy zawodowe. 9 maja br. do Sianowa po raz jedenasty z pielgrzymką przybyli strażacy z całego powiatu kartuskiego.

Niezwykle ważnym miejscem pielgrzymkowym Kaszub jest sanktuarium w Swarzewie. Figurka Matki Boskiej Swarzewskiej jest jedną z najwartościowszych rzeźb gotyckich na Pomorzu. Według źródeł historycznych. do Królowej Kaszubskich Rybaków  przybywali niegdyś pątnicy z Gdańska, Lęborka i Słupska. Pierwsze pielgrzymki z Pucka datuje się na końcówkę XVI wieku, z Wejherowa na rok 1929, zaś z Gdyni na lata 80.-te XX wieku.

Obecnie na pierwszy odpust, który ma miejsce 16 lipca, przybywają głównie pielgrzymki z parafii Władysławowa, Kuźnicy, Jastarni i Helu. Na odpust wrześniowy podążają do sanktuarium w Swarzewie znacznie szersze rzesze wiernych. Największe grupy pielgrzymów kierują się tu z Wejherowa i Pucka, nieco mniejsze z Luzina, Rumi i Gdyni.

Ogromne znaczenie w geograficznej siatce szlaków pielgrzymkowych do Swarzewa ma akwen Zatoki Gdańskiej. Jeszcze do niedawna znaczna część pielgrzymów z północnej części Kaszub przybywała do Królowej Polskiego Morza wodami zatoki. Parada łodzi, szkutów i małych statków, oflagowanych świątecznie, zaczęła przybywać do Swarzewa od około XVII wieku. Po wojnie pielgrzymowanie szlakiem wodnym zostało stłamszone przez restrykcyjne przepisy administracyjne.

Analizując ruch pielgrzymkowy na Kaszubach należy wspomnieć także o Kościerzynie, gdzie w 1610 roku przywieziono obraz Madonny z Dzieciątkiem i umieszczono go w kościele św. Trójcy. Od początku otaczany był szczególną czcią, aby w 1998 roku w 600. rocznicę miasta i kościoła został ukoronowany koronami papieskimi. Od tego czasu wokół Kaszubskiej Królowej Rodzin licznie gromadzą się wierni m.in. z Gminy Lipusz.

Głęboka religijność kaszubska, a także głębokie przywiązanie do swojej małej Ojczyzny powoduje, iż Kaszubi regularnie pielgrzymują do swoich regionalnych sanktuariów. Niemniej należy również zaznaczyć, iż ludność kaszubska przynajmniej raz do roku wyrusza do Częstochowy, aby tam oddać hołd Matce Bożej na Jasnej Górze. Trzon Pomorskiej Pielgrzymki stanowią z reguły wierni z Wejherowa i Pucka. Nieco mniejsze grupy wyruszają z Gdańska i Gdyni. Trzy lata temu Kaszubska Pielgrzymka obchodziła jubileusz XXV-lecia. Wtedy to wierni z Kaszub postanowili, w myśl słów Jana Pawła II „Trzeba, ażeby cała Polska, od Bałtyku aż po Tatry, patrząc w stronę krzyża na Giewoncie, słyszała i powtarzała: Sursum corda – W górę serca!”, dać wielkie świadectwo wiary i przejść w pielgrzymce całą Polskę – od Helu, aż po Tatry. Niezmordowanym orędownikiem i organizatorem pielgrzymek do Częstochowy, a jednocześnie ich dokumentalistą jest ks. prof. Jan Perszon.

Nie można zapomnieć także o znamiennej pielgrzymce blisko pięciuset pątników z Kaszub i Pomorza, która w 2000 roku zawędrowała do Ziemi Świętej, aby tam na Górze Oliwnej w Jerozolimie, w krużgankach Kościoła Pater Noster umieścić tablicę z tekstem Modlitwy Ojcze nasz w Języku Kaszubskim.

Z uwagi na regionalny charakter ruchu pątniczego na Kaszubach typologicznie pielgrzymki tej społeczności zaliczyć należy do bliskich. Najczęściej mają one charakter wytowny lub stanowy. Rzadziej są to pielgrzymki o charakterze zawodowym lub specjalnym. Bez wątpienia ruch pielgrzymkowy Kaszubów cechuje dominacja pątnictwa pieszego. Charakterystyczny jest tu także wspomniany już ruch z wykorzystaniem akwenu Zatoki Puckiej. Niemniej w dobie rozwoju komunikacji da się zauważyć podążanie do miejsc kultu pątniczego za pomocą takich środków transportu jak samochód, kolej, czy rower.

Bez wątpienia jednak, mimo upływu lat, pielgrzymowanie społeczeństwa kaszubskiego nie zatraciło swojego tradycyjno-ludowego nurtu. Dominuje tu pokutny charakter pątnictwa, który jednocześnie nastawiony jest na realizację funkcjonalnych celów pielgrzymki, a więc nawiedzenie świątyni, złożenie ofiary, zamówienie mszy św. i w końcu zakupu dewocjonaliów.

Ruch pątniczy, będący jednym z podstawowych elementów kultu religijnego Kaszubów, czyni tą społeczność silniejszą. Przyczynia się do upowszechnienia języka kaszubskiego w liturgii Kościoła. Sprawia, że Kaszubi, odnajdują się w realiach współczesnego świata i są w stanie wyodrębnić w codziennym życiu sferę duchową, która ułatwia zmagania z przeciwnościami losu. Pielgrzymki jednoczą i zbliżają do siebie ludzi. Być może to właśnie tutaj należy szukać klucza godnej pozazdroszczenia jedności, mocy i pracowitości „kaszubskiego świata”.

Intensywny ruch pielgrzymkowy jest powodem do dumy dla całej społeczności kaszubskiej. W obliczu tak dużego zainteresowania tą forma praktyki religijnej, istnieje potrzeba zadbania o pielgrzymów również od strony infrastrukturalnej i informacyjnej. Ideałem, do jakiego należałoby dążyć są szlaki pielgrzymkowe w Hiszpanii, które prowadzą do Santiago de Compostela. Dobrze oznakowane i opisane stanowią zachętę do pielgrzymowania. Z drugiej strony nasuwa się refleksja, aby mieć także na uwadze dokumentowanie współczesnych ruchów pielgrzymkowych, by w przyszłości źródła pisane były świadectwem wielkiej wiary współczesnych.

„A ty ludu kaszubski, co wśród pól szerokich

Między jeziorami i w borach hen głębokich

Zaludniając tak licznie pustkowia i sioła,

Rosisz ziemię kaszubską potem swego czoła,

pobożne ty i dzielne pokolenie Mszczuga,

Ot śpieszy teraz gęsto od motyki, pługa,

Jak stado tęsknych ptaków rojnie się zlatuje

Na lot ku południowi. A ciebie przyjmuje

Zacna Kościerzyna i w murach swych gromadzi,

A z niej cię na kalwaryję pasterz poprowadzi.”

Aleksander Majkowski. Pielgrzymka wejherowska.

Kazimierz Kleina

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.