Mało kto wie, że jest duża różnica między pastorałkami a kolędami, często mówimy pastorałka mając na myśli kolędę. Pastorałki są starsze od kolęd i pochodzą z ludowej tradycji.
Pastorałki związane są z tanecznymi zabawami w okresie zimowym z różnych okazji a także Świąt Bożego Narodzenia. Kanoniczne prawo kościoła mówi, iż w kościołach należy śpiewać tylko kolędy, a nie pastorałki. Od XIX wieku kolędy nabrały charakteru kościelnego, natomiast zwyczaj śpiewania ich w polskich domach przyjął się około 1582 roku. Najstarsza kolęda z polskim słowami datuje się na rok 1424, jest to Zdrów bądź , Królu Anielski. Popularna kolęda Chrystus się nam narodził, to rok 1435. Ciekawostka – najwięcej tekstów kolęd dotarło do Polski w XV wieku z Czech, tekstów czeskich zakonników.
Popularne kolędy
Tekst do pięknej kolędy „W żłobie leży”, napisał Piotr Skarga, kontrreformator, jezuita. „Bóg się rodzi”, to natomiast tekst wybitnego poety Franciszka Karpińskiego. Autorem muzyki i słów „Bracia patrzcie jeno” jest Teofil Klonowski. „Mędrcy świata, monarchowie”, to z kolei dzieło Stefana Bortkiewicza (słowa) oraz Zygmunta Odelgiewicza (muzyka). Wiersze jako teksty kolęd pisali też nasi wybitni, polscy poeci, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp- Szarzyński czy Jan Lechoń. Wiele kolęd ma swój ludowy rodowód , takim przykładem jest góralska kolęda „Oj maluśki” , maluśki, pochodząca z przełomu XVIII – XIX wieku. „Cicha noc” – jest kolędą , która przybyła do nas z Austrii, została ona przetłumaczona na ponad kilka tysięcy języków i dialektów.
Wieczerza wigilijna
W dzień Wigilii od rana w każdym polskim domu panuje wyjątkowa atmosfera. Według tradycji w tym dniu powinniśmy być dla siebie uprzejmi, nie prowadzić sporów, gdyż jaki dzień Wigilii taki i cały następny rok. Domowe obowiązki powinny zakończyć się przed pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdki, którą wypatrują zazwyczaj dzieci. Pod białym obrusem najczęściej kładzie się siano, niektórzy łuski karpia, ja wkładam je do portfela sobie i moim najbliższym. Mówi się, że zapewnią dostatek w nadchodzącym roku. Wg naszej tradycji na wigilijnym stole powinno znaleźć się dwanaście potraw. Zawsze stawiamy dodatkowe nakrycie dla zabłąkanego gościa. Na wigilijnym stole potrawy nie są przypadkowe.
Ryba symbolizuje pierwszych chrześcijan, mak to znak bogactwa, groch symbolizuje dostatek i możliwość odrodzenia. Kapusta tak jak groch symbolizuje dobrobyt. Chleb związany jest ściśle z ostatnia wieczerzą. Bakalie symbolizują wysoki status oraz zapowiedź dobrego życia. Na wigilijnym stole nie może zabraknąć zupy, kiedyś wymagano, aby było ich trzy, dzisiaj ten zwyczaj jest skromniejszy. W różnych domach gotuje się zupy wg. uznania, grzybową, barszcz z uszkami, rybna bądź z suszonych owoców. Jako deser podaje się kompot z suszu, makowiec, kluski z makiem. Na wschodzie Polski jada się kutię, która coraz częściej pojawia się w domach na Pomorzu.
Ewa Horanin
